Halve waarheden en hele leugens in artikel over euthanasie

Een regering die mensen, waaronder kinderen jonger dan twaalf jaar, met autisme, handicaps en alcoholisme euthanaseert, en dat alles om de planeet te redden. De echo's van nazi-Duitsland klinken er in door. Dat lijkt dan ook de link te zijn die de auteur van een online veel gedeeld artikel met euthanasie in Nederland wil leggen. De noodzaak om wel juiste informatie in het bericht te gebruiken, lijkt daarbij echter minder de prioriteit te hebben gehad.

Beoordeling

Het artikel verspreidt onwaarheden over de situatie van euthanasie in Nederland, verzint citaten en stelt het onterecht voor alsof de overheid recent een euthanasiecampagne begonnen zou zijn. 

Feiten

De titel van het artikel van Frontnieuws suggereert met het woord 'begint' dat er een nieuw initiatief zou zijn om euthanasie bij bepaalde groepen uit te voeren. In realiteit is de bron van het artikel een onderzoek van Kingston University naar cijfers over euthanasie in Nederland tussen 2012 en 2021. Nederland was in 2002 het eerste land ter wereld waar euthanasie voor mensen die ondraaglijk lijden mogelijk werd. Er wordt dus niet 'begonnen'. 

Zorgvuldigheidseisen

Volgens het artikel van Frontnieuws zouden Nederlandse artsen patiënten mogen euthanaseren die niet aangeven te willen sterven. Dit is feitelijk onjuist. Een arts die in Nederland euthanasie uitvoert, moet de zes zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet volgen. 

De eerst eis stelt duidelijk dat euthanasie enkel op vraag van de patiënt mag komen, die hier goed over heeft nagedacht. Het idee dat de staat dus "begonnen is met burgers te euthanaseren" is onzin. Artsen beslissen zelfstandig om een patiënt met euthanasie te helpen, en enkel op expliciete vraag van de patiënt. De staat heeft een legaal kader gecreëerd waarin artsen dit kunnen doen, maar euthanaseert zelf niemand. 

De tweede eis stelt dat de arts overtuigd moet zijn van het feit dat het lijden van de patiënt ondraaglijk en uitzichtloos is. Uitzichtloos betekent in dit geval dat de patiënt niet meer kan genezen, onnodig lijdt en dit niet zal verminderen. Dit lijden is niet altijd objectief en hangt af van de ervaring van de patiënt; maar wanneer het artikel van Frontnieuws het over een "lichte handicap" heeft, is dit een misleidende karakterisering. 

De onderzoekers van Kingston University keken naar 927 euthanasiegevallen in de online database van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie tussen 2012 en 2021. Bij 39 van deze patiënten werd aangegeven dat een intellectuele beperking of autismespectrumstoornis (ASD) meespeelde. In 21 procent van deze gevallen was hun beperking of ASD de enige reden voor een euthanasieaanvraag, in 42 procent van de gevallen een belangrijke factor.

Het klopt dat in Nederland euthanasie niet alleen is weggelegd voor mensen die fysiek ondraaglijk leven. Ook ondraaglijk psychisch lijden kan een reden voor euthanasie zijn. Hier zijn dezelfde zes zorgvuldigheidseisen van toepassing.

In de titel van het artikel van Frontnieuws wordt ook naar alcoholisme als reden voor euthanasie verwezen. In 2017 was er in Nederland één geval waarin alcoholisme een rol speelde binnen de euthanasieregeling. Alcoholisme werd toen, in samenspel met een depressie, als ondragelijk lijden beoordeeld. Het geval behaalde de voorpagina's, omdat de broer van de patiënt er een boek over schreef.

Euthanasie bij kinderen onder de twaalf jaar

Voor de "actieve levensbeëindiging", of euthanasie van pasgeborenen tot één jaar oud met "ernstig en uitzichtloos lijden dat niet op een andere medisch verantwoorde manier te behandelen is" bestaat het Gronings Protocol, wat de zorgvuldigheidseisen in die situatie regelt. Voor kinderen vanaf twaalf jaar geldt de euthanasiewet. Tot zestien jaar is de toestemming van ouders of voogd vereist. Tussen zestien en achttien moeten ouders of voogd betrokken worden, maar is hun toestemming geen vereiste meer.

Dat betekent dat er momenteel geen regeling bestaat voor euthanasie bij kinderen tussen de één en twaalf jaar oud. Minister van Volksgezondheid Kuipers bereidde eerder dit jaar een regeling voor, om euthanasie mogelijk te maken bij "ongeneeslijk zieke kinderen die uitzichtloos en ondraaglijk lijden, bij wie de mogelijkheden van palliatieve zorg niet toereikend zijn om het lijden te verlichten en waarvan verwacht wordt dat zij binnen afzienbare tijd zullen overlijden".

In de Tweede Kamer was eind juni steun voor zo'n voorstel, hoewel sommige Kamerleden kritiek hadden op het feit dat minister Kuipers een regeling en geen wet voorstelde. Aangezien de regering begin juli gevallen is, lijkt het er echter niet op dat het voorstel er door zal komen voor er een nieuwe regering is. Ook hier is dus nog niets 'begonnen'. 

Euthanasie, zeker bij minderjarigen, is een heikel thema, en zal voor- en tegenstanders met hun eigen argumenten kennen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat er debat over ontstaat en dat de bestaande en toekomstige regelingen kritisch bekeken worden. De waarheid verdraaien en zaken verzinnen, helpt dit debat echter niet vooruit. 

The People's Voice en het WEF

De Nederlandse website Frontnieuws haalt zijn informatie over euthanasie in Nederland bij een Amerikaanse website: The People's Voice. Dat is waarschijnlijk ook waarom het WEF zonder reden bij dit onderwerp betrokken wordt. 

The People's Voice, voorheen Newspunch, is een website die bekendstaat om het verspreiden van nepnieuws, specifiek door verzonnen uitspraken of statements toe te schrijven aan het WEF en zijn oprichter Klaus Schwab, waaruit zou moeten blijken dat ze de wereld willen overnemen. Deutsche Presse-Agentur (dpa) schreef dan ook al regelmatig factchecks om nepartikelen van deze website te ontkrachten. 

Dat de Nederlandse regering zou hebben gezegd dat mensen met autisme, handicaps en alcoholisme geëuthanaseerd moeten worden om de planeet te redden is dan ook een volledig verzonnen statement van The People's Voice.

(Stand van zaken: 25.07.2023)

Update 07.08.2023: Een vorige versie van deze factcheck stelde foutief dat de 927 euthanasiegevallen onderzocht door Kingston University alle euthanasiegevallen waren in Nederland in de periode 2012-2021. Dit werd ondertussen aangepast.