Bewust gemanipuleerde video doet lijken dat media liegt over oorlog in Oekraïne

Een video zou een reporter tonen die verslag doet van de situatie in Oekraïne. Achter de reporter zijn schijnbaar lijken in zakken te zien en de titel onderaan het scherm bericht van het aantal doden en gewonden in Oekraïne. Dat is te zien en te horen in de video die op Facebook gedeeld wordt (hier en hier). Plots wordt echter een van de zogezegde lijken wakker, omdat de lijkenzak wegblaast. Is dit allemaal in scène gezet? Wil dit TV-verslag ons doen geloven dat dit Oekraïense doden zijn, die in werkelijkheid helemaal niet dood zijn? 

Beoordeling

Deze video toont een klimaatprotest in Wenen, geen reportage over Oekraïense slachtoffers. De video is doelbewust zo gemanipuleerd om kijkers te doen geloven dat de media mensen wil misleiden over de oorlog in Oekraïne.

Feiten

De video in kwestie doet wel vaker de ronde op sociale media, vaak met een foute context erbij. Deutsche Presse-Agentur (dpa) heeft al twee andere factchecks over deze video geschreven, telkens met een andere claim. Zo zou de reportage gaan over mensen die overleden zijn aan het coronavirus, wat niet klopt; of zou de reportage een mislukte propagandavideo van de Poolse tv zijn, wat ook niet klopt. 

Wat is dan de originele context van de video? De originele reportage komt van het Oostenrijkse nieuwsmedium OE24. De video dateert al van 4 februari 2022, dus van voor de oorlog in Oekraïne. Er zijn ook helemaal geen oorlogsslachtoffers te zien. Het is namelijk een verslag van een klimaatdemonstratie in Wenen. Fridays for Future protesteerde tegen het Oostenrijkse klimaatbeleid. De "lijken" symboliseren de mensen die zouden overlijden als er geen klimaatactie wordt genomen. Van deze symbolische actie wordt verslag gedaan door OE24. 

Dubbele manipulatie

Bij de vorige claims werd de video van de reportage ongewijzigd gedeeld. Mensen die geen Duits verstaan, konden zo van alles worden wijsgemaakt over wat er gezegd werd. Bij de video die nu gedeeld wordt, zijn er echter twee bewuste manipulaties toegevoegd.

Onderaan het beeld is een banner zichtbaar met daarop een Engelse tekst die zegt dat het Oekraïense Ministerie van Gezondheid 57 doden en 169 doden meldt, naar aanleiding van de Russische invasie. Deze cijfers werden inderdaad gedeeld door de minister van Gezondheid op de eerste dag van de Russische invasie. Het bericht hoort dus alleen niet bij deze beelden.

De andere manipulatie is het geluid. De stem in de video is niet de originele stem van de Oostenrijkse reportage. Het is een man die in het Engels spreekt en daadwerkelijk over slachtoffers van de oorlog in Oekraïne praat. Maar waar komt het vandaan? 

Seana Davis, een factchecker van het persagentschap Reuters biedt op Twitter de oplossing aan. Het audiofragment werd overgenomen van deze reportage van het Amerikaanse NBC News, over slachtoffers in Oekraïne. In de titel van de video wordt hetzelfde aantal slachtoffers vermeld als in de video die op Facebook wordt gedeeld. 

De video is dus niet per ongeluk fout geïnterpreteerd door iemand die geen Duits verstaat, hij is bewust gemanipuleerd. Er gaat bijzonder veel foute informatie en beelden met valse context de ronde op sociale media over de oorlog in Oekraïne. Dpa heeft hierover al meerdere factchecks geschreven (hier en hier). 

Naast beelden met foute context, worden nu ook bewust gemanipuleerde beelden verspreid, vaak bedoeld om het te doen lijken dat de media zou liegen over de oorlog. Zo wijdde dpa al een factcheck aan een bewust gemanipuleerde screenshot van RTL Nieuws. De video van het Weense klimaatprotest blijkt dus op zo'n zelfde wijze gemanipuleerd. 

(Stand van zaken: 07.03.2022)