Pindakaas kun je gewoon veilig eten

Sommige mensen zullen vies van hun boterham opgekeken hebben, toen ze online lazen dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zou toestaan dat pindakaas insectenrestanten mag bevatten. Als klapper op de vuurpijl zou het broodbeleg ook nog eens de giftige stof aflatoxine bevatten. "ZELF MAKEN", is de overduidelijke conclusie van deze Facebookgebruiker. Maar, is deze opwinding eigenlijk wel nodig? Nee, het is beter het online insecten- en aflatoxineverhaal met een korreltje zout te nemen.

Beoordeling

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft niet toegelaten dat pindakaas insectenrestanten mag bevatten, zij is namelijk een controlerend orgaan. Het specifieke voorschrift is een Amerikaanse richtlijn.

Aflatoxine is een giftige stof die onder andere in pinda's terecht kan komen wanneer deze schimmelen. De stof zit dus niet standaard al in pinda's of pindakaas. Omdat de stof gevaarlijk is, verplicht de EU lidstaten streng toe te zien dat producten de maximale aflatoxinewaarde niet overstijgen.

Feiten

Om het eerste foute feit uit de wereld te helpen: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is een uitvoerend en controlerend orgaan dat toeziet dat wet- en regelgeving met betrekking op voedsel wordt nageleefd. Deze wetten en regels maakt zij niet.

Wie zou dan toegelaten hebben dat 100 gram pindakaas 30 insectenrestanten zou mogen bevatten? In Nederland of de EU niemand. Pas aan de andere kant van de oceaan, in de VS, is de regeling terug te vinden. Daar hanteert de Amerikaanse pendant van de NVWA, de U.S. Food & Drug Administration (FDA), een lijst met waarden van "gebreken" die producten mogen bevatten.

Het is volgens de FDA namelijk onuitvoerbaar dat in het hele verwerkingsproces van een product niet één stukje insect of haar van een knaagdier verloren gaat. In deze lijst vinden we dan ook terug dat pindakaas een gemiddelde van 30 insectendeeltjes per 100 gram mag bevatten, die met het oogsten/verwerken van de pinda's mee zijn gekomen. Deze maximale waarden vinden sommigen mensen misschien schokkend of vies, ze vormen volgens de FDA in ieder geval geen gevaar voor de voedselveiligheid.

Insectenverordening van 5 januari 2023

Zoals geschreven: Nederland is de VS niet en bij ons geldt een dergelijke regeling niet. Wel werd op 5 januari 2023 de meelworm, na uitgebreide toetsing van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), toegelaten op de Europese markt voor menselijke consumptie. Dpa schreef de afgelopen tijd al veel factchecks over nepnieuws dat hierdoor opgewaaid was (zoals hier, hier en hier).

In deze verordening werd vastgelegd dat producenten, mochten zij een insectenproduct willen verkopen, maximaal 15 gram meelwormpoeder per 100 gram aan pindakaas zouden mogen toevoegen. Uitdrukkelijk wordt hieraan toegevoegd dat dit helder en duidelijk op het etiket van het product moet worden aangegeven. Consumenten hoeven dus niet bang te zijn ongewild insectenmeel binnen te krijgen via pindakaas. Insecten voor consumptie zijn momenteel nog een nicheproduct, en het Centraal Bureau voor Levensmiddelenhandel (CBL) liet dpa in een eerdere factcheck al weten dat supermarkten momenteel niet van plan zijn massaal op insectenmeel in hun producten over te stappen.

Aflatoxine

Volgens de Facebookpost zitten in pindakaas ook schimmelresten in de vorm van de gifstof aflatoxine. Dit verhaal is niet volledig uit de lucht gegrepen, maar vormt geen reden op te stoppen met het eten van pindakaas.

Aflatoxine is inderdaad een schimmelgifstof, die kan groeien tijdens een warme en vochtige opslag van grondstoffen. De stof kan voorkomen in pinda's, maar ook kruiden, gedroogd fruit en granen. Dit betekent dus niet, dat de stof automatisch altijd al in deze grondstoffen en het eindproduct zit.

Een te grote inname van aflatoxine kan schade aan de lever veroorzaken. Precies daarom ziet de EU streng toe op de aflatoxinewaardes in producten die binnen haar grenzen verkocht worden. Voor pinda's geldt dat deze van de meest schadelijke aflatoxinevariant (B1) maximaal 8 microgram per kilogram mogen bevatten. Door deze maatstaven, die ook voor onder andere granen en bepaalde specerijen gelden, blijft de hoeveelheid aflatoxine die we in de EU dagelijks binnenkrijgen verwaarloosbaar.

De EU maakt zulke wetten gebaseerd op wetenschappelijke kennis en adviezen van de EFSA. Omdat verwacht wordt dat de klimaatverandering de hoeveelheid aflatoxine in het voedsel in Europa verder negatief zal beïnvloeden, wordt het actief gemonitord (zie bijvoorbeeld deze risicoberekening uit 2020). Internationaal wordt er samengewerkt om wereldwijde standaarden te ontwikkelen, die de kans op groei van aflatoxine beperken, zoals uitgelegd in deze video.

En zo komen we ook weer terug bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: die ziet er binnen Nederland streng op toe dat producenten zich aan deze aflatoxinemaatstaven houden en producten veilig voor onze consumptie blijven. Zelf pindakaas maken is uit gezondheidsoverwegingen dus niet nodig.

(Stand van zaken: 8.2.2022)