Turkije kampt met natuurlijke aardbevingen

Bewakingsbeelden waarop lichtflitsen te zien zijn vlak voordat de aarde begint te beven, zouden bewijs zijn dat de recente aardbevingen in Turkije een ‘strafoperatie’ tegen Turkije waren. "De video toont flitsen, die niet normaal zijn bij aardbevingen, maar altijd voorkomen bij harp-operaties," aldus berichten online. ‘HARP’ of ‘HAARP’ zou een ‘strafoperatie’ van de NAVO of de Verenigde Staten inhouden. Maar HAARP is in werkelijkheid iets heel anders.

Beoordeling

De aardbevingen in Turkije en Syrië waren het natuurlijke gevolg van tektonische platen die langs elkaar schuiven. Het is niet mogelijk voor het Amerikaanse onderzoeksproject HAARP om aardbevingen of andere natuurrampen te veroorzaken. De bewakingsbeelden met lichtflitsen zijn van een andere aardbeving, in november 2022.

Feiten

Op 6 februari werden Turkije en Syrië getroffen door zware aardbevingen, die al aan meer dan 17.000 mensen het leven kostten. Maar geruchten online gebruiken lichtflitsen in een video om te suggereren dat de aardbevingen door ‘HAARP’ werden opgewekt, in plaats van dat het om een natuurramp ging.

De video die als bewijs moet dienen is niet van de recente aardbevingen. In de linkerbovenhoek is zelfs het jaartal op de beveiligingsbeelden te zien: 2022. Het legt een aardbeving vast in de West-Turkse provincie Düzce, op 23 november 2022.

Destijds vroegen mensen zich ook al af wat de lichten die in de lucht te zien waren, te betekenen hadden. Prof. dr. Ali Pinar, van het Kandilli aardbevingsonderzoekinstituut verklaarde toen in Turkse media dat dit kan gebeuren bij aardbevingen, door de seismische energie en het vrijkomen van veel warmte.

Of dit ook echt is wat te zien is in de video, is niet met zekerheid te zeggen. ‘Aardbevingslichten’, waar Pinar naar lijkt te verwijzen, zijn een onderwerp van discussie in de wetenschap. Het Amerikaanse wetenschappelijk bureau USGS zegt dat de meningen uiteenlopen over of er genoeg bewijs is voor het bestaan ervan. Ook over hoe ze dan precies zouden ontstaan, zijn verschillende theorieën.

Het Duitse federale instituut voor geowetenschap, BGR, laat op verzoek van Deutsche Presse-Agentur (dpa) weten dat het fenomeen in het verleden is gesignaleerd, maar dat naar de relatie tussen lichtfenomenen en aardbevingen nog wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan. "Het is belangrijk om te beseffen dat de meeste lichtfenomenen die te zien zijn tijdens een aardbeving, worden veroorzaakt door de verstoring van energie- en elektriciteitsbronnen, zoals hoogspanningsmasten," aldus het BGR.

Wat is HAARP?

Volgens de bewering online zijn de flitsen in de video ‘niet normaal bij aardbevingen’, maar komen ze wel altijd voor bij ‘harp-‘ of ‘haarp-operaties’. Dat is een ongegronde bewering die niets te maken heeft met de werkelijke functie en mogelijkheden van ‘HAARP’ (High-frequency Active Auroral Research Program). Een argument waarom HAARP het licht niet verklaart, is dat lichtfenomenen bij aardbevingen al decennia voor de start van het programma in 1990 werden waargenomen.

Dpa schreef al vaker (hier, hier) over het Amerikaanse onderzoeksprogramma in Gakona, Alaska. De faciliteit was ooit eigendom van het Amerikaanse leger, maar is sinds 2015 in handen van de University of Alaska Fairbanks.

HAARP-onderzoekers bestuderen de ionosfeer door middel van radiogolven. Dit is een laag in het bovenste stuk van de atmosfeer, die ongeveer op 80 kilometer van het aardoppervlak begint en reikt tot meer dan 500 kilometer boven de aarde. Het Amerikaanse leger was geïnteresseerd in de ionosfeer, omdat dit deel een rol speelt bij het verspreiden van radiosignalen.

HAARP kan geen natuurrampen veroorzaken

Over HAARP gaan al lange tijd onjuiste theorieën rond. De meest hardnekkige zijn dat de installatie het weer kan manipuleren en dat het verschillende natuurrampen heeft veroorzaakt. Deze zijn keer op keer ontkracht, maar met de aardbevingen in Turkije en Syrië komen deze toch weer boven. HAARP is geen mobiele installatie die zich verplaatst over de wereld. Het heeft maar één locatie: in Alaska.

De directeur van het Geofysisch instituut van de universiteit van Alaska, Robert McCoy, legde in 2021 al eens uit dat HAARP maar een klein deel van de ionosfeer onderzoekt: een zone van 100 bij 100 kilometer die recht boven het instituut is. Het onderzoeksgebied reikt dus bij lange na niet tot Turkije en Syrië.

"HAARP is een hoge frequentie-zender (zoals een korte golf-radio)," legt McCoy uit. "Zendingen van HAARP veroorzaken maar een klein effect op de ionosfeer voor een paar seconden. De faciliteit wordt bovendien maar enkele uren per jaar gebruikt".

Prof. dr. Oliver Heidbach, geofysicus bij het Duitse geologie-onderzoekscentrum GFZ, verklaart aan dpa waarom HAARP geen aardbeving kan veroorzaken: "Radiogolven kunnen geen steenverschuiving in de aardkorst veroorzaken, en dus ook geen drukveranderingen. Daarom kunnen ze ook geen aardbeving veroorzaken."

HAARP heeft een kracht tot 3.6 megawatt. "Dit is hetzelfde als de kracht van 3600 broodroosters," legt Heidbach uit. "Wat verwaarloosbaar klein is in vergelijking met de kracht die nodig is om een aardbeving te veroorzaken".

Natuurlijke aardbevingen en menselijk toedoen

Seismische activiteit kan wel worden veroorzaakt door mensen, bevestigt Heidbach. Bijvoorbeeld door het boren naar gas of olie. Dat soort activiteiten, vlak onder het oppervlakte, kunnen soms voelbare aardbevingen tot gevolg hebben. In Nederland is de provincie Groningen hier een goed voorbeeld van.

Maar dit soort opgewekte aardbevingen zijn volgens Heidbach vaak een stuk lichter dan tektonische aardbevingen, die worden veroorzaakt door aardplaten die langs elkaar schuiven. De aardbevingen in Turkije en Syrië waren van tektonische aard.

Concreter: de zwaarste aardbeving door gasboring in Groningen had een kracht van 3.6 op de schaal van Richter. De aardbeving in februari, met het epicentrum in Turkije, had een kracht van 7.8. Een paar uur later vond er nog een aardbeving met een kracht van 7.5 plaats, alsmede meer dan honderd naschokken die meer dan een 4 op de schaal van Richter waren.

Locatie van Turkije

De geologische ligging van Turkije is een veel logischere verklaring voor de zware aardbevingen dan de geruchten over een bewuste actie door een wereldmacht. Turkije ligt op verschillende tektonische platen. Deze verschuiven van nature langs of onder elkaar, vaak een paar millimeter per jaar. Soms bouwt de druk tussen de platen zo op dat ze abrupt langs elkaar schieten. Hierdoor ontstaan bevingen. Aardbevingen komen daarom door de positie van de platen regelmatig voor in Turkije.

(Stand van zaken: 09/02/2023)