Weerkaarten kleuren al jaren rood bij tropische temperaturen

Het is heet op het Europese continent. Niet alleen in zuidelijke landen als Spanje en Frankrijk, maar ook in Nederland en België kan het kwik de 40 graden aantikken. Met die hitte komt veel advies en media-aandacht, maar ook een ander geluid. Het zou namelijk allemaal wel meevallen en vooral door beeldvorming zo erg lijken. De hitte die tegenwoordig in het weerbericht de kaart donkerrood kleurt, zou in 2009 nog veel koelere kleuren krijgen. Duitse weerkaarten moeten dat bewijzen. ‘Pure bangmakerij en manipulatie. De temperatuur is hetzelfde gebleven,’ aldus een Facebookgebruiker.

Beoordeling

De bovenste twee kaarten laten verschillende dingen zien, en zijn dus niet te vergelijken. Oudere kaarten van dezelfde Duitse omroep, ARD, kleurden ook al rood onder de 30 graden. Het klopt dus niet dat zo’n roodgekleurde kaart iets van de laatste jaren is. De onderste kaart is van het Duitse RTL. Zij bevestigen dat deze niet uit 2020 komt, maar al zeker tien jaar oud is.

Feiten

Het logo met het cijfer één, bij de bovenste twee weerkaarten, geeft aan dat deze kaarten uit Tagesschau komen. Dat is het Duitse journaal dat op de ARD wordt uitgezonden. De kaart uit 2009 en die uit 2019 worden onterecht met elkaar vergeleken, omdat ze twee verschillende onderdelen van het weerbericht laten zien.

De bovenste kaart, uit 2009, is de algemene weersvoorspelling. Naast de temperaturen, laat het ook zien of het bewolkt of zonnig is. De achtergrond is groen en bruin omdat dit een zogenaamde reliëfkaart is. Het laat de hoogteverschillen in het landschap zien. De kleur van deze kaart verandert in dit segment van het weerbericht niet, maar blijft hetzelfde ongeacht de temperatuur.

De tweede kaart, uit 2019, laat niet zien of het bewolkt is, maar toont alleen de temperaturen voor die dag. Hierbij verandert de kleur van de kaart dus wél met de temperatuur mee. De kaart uit 2009 en 2019 zijn dus niet met elkaar te vergelijken, omdat ze iets anders laten zien.

Dat beide versies van de kaart van Duitsland in hetzelfde weerbericht zitten, is te zien in een willekeurig weerbericht van 17 juli 2014. Op minuut 0.51 is de kaart geel en oranje en zijn de temperaturen voor de nacht te zien. Voor de temperaturen overdag, kleurt de kaart op minuut 0.55 rood. Op de meeste plekken in Duitsland werd voor die dag boven de 30 graden voorspeld. Direct erna komt de groene kaart in beeld, die nog steeds de hoge temperaturen laat zien, maar dan met de groene landkaart. Deze laat bovendien zien waar het zonnig en waar het bewolkt zal zijn.

Al eerder ontkracht

Ook in 2019 ontstond er in Duitsland al ophef over de vergelijking tussen deze kaarten van 2009 en 2019. In een factcheck van Tagesschau werd toen ook al uitgelegd dat de kaarten niet hetzelfde tonen en dus ook niet op deze manier kunnen worden vergeleken.

Oudere weerberichten uit ARD Tagesschau, zoals bijvoorbeeld die van 5 september 1999, laten eveneens zien dat de kaart destijds ook al rood kleurde bij hoge temperaturen. De weerkaart is op minuut 11.00 te zien en kleurt lichtrood in de gebieden waar voor die dag 28 graden werd voorspeld.

De kleuren op de achtergrond worden wel regelmatig aangepast, afhankelijk van het seizoen. Dat verklaarde Silke Hansen, het hoofd van het ARD-weercentrum in 2020 aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) voor een Duitstalige factcheck over dezelfde kaarten. "We proberen de temperaturen te kleuren zoals je zou verwachten in die tijd van het jaar," zei Hansen.

In de zomer is 15 graden Celsius bijvoorbeeld vrij koel en wordt daarom gepresenteerd in koelere kleuren - in januari is 15 graden Celsius eerder mild en wordt dan gepresenteerd in warmere kleuren. "We hebben niets veranderd, we doen het al meer dan 20 jaar op deze manier", zei Hansen destijds.

Onderste kaart

De kaart waar een weekvoorspelling met zomerse temperaturen wordt getoond, is van de Duitse zender RTL. Dpa zocht destijds contact met weerman en hoofd van de weerredactie Christian Häckl. Hij bevestigde dat het screenshot "zeker meer dan tien jaar oud is". Het komt dus niet uit 2020, zoals onderin staat aangegeven. Hij is zelf degene die te zien is in dit weerbericht en bevestigt ook dat hij zich de opnames herinnert.

Volgens Häckl worden de temperaturen niet 'visueel-dramatisch' ondersteund. In plaats daarvan zijn er vaste regels: vanaf 20 graden Celsius is de regio op de kaart geel. Vanaf 25 graden Celsius oranje en vanaf 30 graden Celsius rood.

Warmere zomers

Het wordt wel degelijk warmer, als we naar de weertrends kijken. Natuurlijk kwamen er vorige eeuw ook hittegolven voor, maar de gemiddelde jaartemperatuur stijgt sinds de jaren ’80 flink. Dat is te zien in het klimaatdashboard van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). De donkerblauwe lijn laat de trend zijn over de jaren. Hoewel door de jaren heen de gemiddelde temperatuur pieken en dalen kent (zwarte lijn), is de algemene trend stijgend. Ook het 'normaal' (de lichtblauwe lijnen), wat het dertigjarig gemiddelde toont, schuift in de loop der jaren steeds verder op naar boven.

(Stand van zaken: 19/07/2022)