Rouwende jongen in Boetsja wel degelijk op 4 april 2022 gefotografeerd

Een treurende jongen staat alleen in zijn achtertuin bij het graf van zijn moeder. Dat beeld begeleidt berichten van media wereldwijd over verschrikkingen van de oorlog in Oekraïne. Maar volgens sommige sociale mediagebruikers op Twitter en Facebook is de foto al ruim twee jaar geleden gemaakt. Wat is hiervan waar?

Beoordeling

De bewering klopt niet: de foto is wel degelijk recent. Het tafereel werd afgelopen 4 april in Boetsja in Oekraïne door minstens twee fotografen vastgelegd. De gedeelde screenshot is geen bewijs van het tegendeel.

Feiten

Op het eerste gezicht kan de bewering dat de desbetreffende foto ouder is dan het huidige conflict aannemelijk lijken. Mensen op sociale media delen namelijk een screenshot van een nieuwsbericht uit 2020 waarbij dezelfde foto te zien is. Daarbij wordt opgemerkt dat het natuurlijk niet kan dat de jongen op twee jaar tijd twee keer zijn moeder verloor.

Screenshot

De screenshot uit 2020 lijkt van een Nederlandstalig artikel te zijn. Bovenaan staat echter een URL van de Poolse site Glos24. Rond de tekst vallen ook lichtverkleurde balken te ontdekken, een teken dat de tekst automatisch vertaald is met de functie van Google Lens. Door de tekst weer naar het Pools te vertalen, is dit artikel van Glos24 vindbaar, dat inderdaad op 1 februari 2020 is gepubliceerd en waarvan de inhoud overeenkomt met het screenshot. 

De foto van de rouwende jongen is niet te vinden bij het artikel. Of de foto er in de screenshot bewust is bijgeplakt, valt niet te achterhalen. Een Google-zoektocht naar de afbeelding op Glos24.pl levert in ieder geval veel resulaten op. De afbeelding staat wel bij de resultaten, maar is niet te zien eens op het artikel wordt doorgeklikt. 

Een mogelijke verklaring hiervoor is dat ook rond oudere artikels links naar recente artikels staan. En aangezien Glos24 minstens één artikel (van 9 april 2022) met de foto van de jongen heeft, is het mogelijk dat Google dit beeld vindt tussen de links bij de oudere artikels. Over een gelijkaardig voorval schreef Deutsche Presse-Agentur (dpa) in het verleden al een factcheck.

Persfoto AP

De originele foto is terug te vinden door in het artikel uit de Facebookpost de credits te bekijken. De eerste foto van de post toont een artikel van Het Laatste Nieuws, dat het beeld van de rouwende jongen gebruikt. Associated Press bezit de rechten van de foto en bevestigt dat het tafereel op 4 april door de fotograaf Rodrigo Abd in Boetsja werd vastgelegd. Beeldonderzoek met ‘TinEye reverse image search' wijst uit dat het beeld voor het eerst op 5 april 2022 werd gebruikt.

Een andere sterke aanwijzing dat het tafereel wel degelijk op 4 april 2022 plaatsvond (en niet twee jaar geleden) is dat een andere persfotograaf ook op 4 april hetzelfde jongetje vastlegde. Ook op zijn foto’s zien we de jongen treurend om een graf in een achtertuin.

Er lijkt verwarring te zijn over de naam van de moeder, die bij AP als Maryna Tanyuk wordt aangegeven. Volgens de Oekraïense website Obozrevatel gaat het echter om Marina Naumets. Het lijkt er sterk op dat ze op 19 februari laatsleden nog in leven was, want onder die naam is ook een Facebookprofiel te vinden met foto's van dezelfde jongen erop.

Ze was zo goed als zeker op 19 februari van dit jaar nog in leven, want toen plaatste ze nog “wees gelukkig in het leven, mijn schat” omdat het de jongen zijn verjaardag was. Dit detail komt ook terug in een artikel over de familie.      

Nepbeelden voeden samenzweringstheorieën

Al sinds de eerste berichten over Ruslands invasie in Oekraïne circuleren er verkeerde of misleidende beelden van de oorlog. Zo gingen militaire oefeningen al voor gevechtsscènes door, heeft het Oekraïense Ministerie van Defensie per ongeluk beelden uit een videogame gepost, en zijn er oudere filmpjes van andere conflicten onder de onjuiste titel verspreid. Deutsche Presse-Agentur heeft al meerdere factchecks geschreven over beelden uit de oorlog in Oekraïne (onder andere hier, hier, hier en hier)

Deze onbetrouwbare berichten voeden het wantrouwen bij sommige gebruikers van sociale media zo erg, dat ze geloven dat de oorlog helemaal niet plaatsvindt. Met de bewering dat de foto van de jongen al eerder gebruikt zou zijn, zien zij bevestiging voor de claim dat de oorlog in scène wordt gezet: "we worden ongelofelijk in de maling genomen", schrijft een vrouw in de reacties. Dit gerucht wordt door de foto echter niet ondersteund.

(Stand van zaken: 22.04.2022)