Oneffenheden en beeldvervorming wekken de illusie dat lijken bewegen in Boetsja

(waarschuwing:de pagina’s waarnaar in dit artikel gelinkt wordt kunnen schokkende beelden bevatten)

Met de terugtrekking van de Russische troepen rond Kiev, bereiken vreselijke beelden van dode burgers in de straten uit Boetsja, een voorstad van Kiev, de buitenwereld. De Oekraïense overheid beschuldigt Russische troepen van de wreedheden, maar de Russische overheid zegt dat de gruweldaden in scène zijn gezet. Een van de argumenten hiervoor wordt ook in het Nederlands gedeeld op Twitter en Facebook: op een video zou duidelijk te zien zijn dat de lijken eigenlijk crisisacteurs zijn die bewegen. Maar is dat wel te zien op de video's uit Boetsja? 

Beoordeling

De video uit Boetsja toont niet dat de lijken in de stad bewegen. Het gaat om oneffenheden op de voorruit en vervorming in een achteruitkijkspiegel die deze illusie wekken. In video's van hogere kwaliteit is dit duidelijk te zien. 

Feiten

De gedeelde video (van Twitter, de video op Facebook is korter) komt van de Oekraïense nieuwswebsite Espreso.tv, dat verslag doet na de gruweldaden in Boetsja. Het zijn beelden gefilmd vanuit een wagen die door de straten van Boetsja rijdt. Deze beelden worden echter bewerkt gedeeld op sociale media. Zo worden bepaalde delen weggelaten en andere delen vertraagd. Dit wekt de illusie dat op 00:02 (van de Twitter-video) een lijk met zijn hand zou zwaaien en op 00:10 een lijk overeind zou komen, zichtbaar in de achteruitkijkspiegel nadat de wagen is voorbijgereden.

Het Oekraïense ministerie van Defensie deelde een volledige versie van de video in hogere kwaliteit, waarop te zien is dat het slechts om optische illusies gaat. Hier is op 00:10 te zien dat de zwaaiende hand in feite een druppel of oneffenheid op de voorruit van de wagen is. Dit wordt ook duidelijk in dit Twitterbericht van Aurora Intel, die de beelden analyseerden. Ook de BBC maakte een analyse, die op dezelfde conclusie uitkwam.    

Het lichaam dat zichtbaar is in de achteruitkijkspiegel (00:47) beweegt ook niet. De illusie dat de persoon rechtkomt, wordt gewekt door de bolling van de spiegel. Om het zichtveld te vergroten, worden achterruitkijkspiegels bol gemaakt. Dit zorgt echter voor beeldvervorming. Zo lijkt niet alleen de persoon, maar ook de gebouwen ernaast te bewegen. BBC-journalist Shayan Sardarizadeh merkt op dat boven deze vervorming ook nog de beeldcompressie van sociale media bijkomt.

Een van de vroegste video's die deze taferelen bevatte, werd online geplaatst op 1 april. Een onderzoek van de New York Times laat zien dat de slachtoffers al te zien zijn op satellietbeelden op 19 maart. De hier besproken slachtoffers zijn zichtbaar op 00:31 en 00:58. In deze reportage van AFP van 2 april is het eerste lijk ook zichtbaar op 00:55. In deze video die op 3 april online werd geplaatst is het tweede slachtoffer in het begin zichtbaar achter Vladimir Klitschko. Beide slachtoffers werden ook gefotografeerd door een persfotograaf op 3 april (hier en hier).

De beelden uit Boetsja zorgen voor beroering en verhitten de gemoederen over wat zich daar daadwerkelijk heeft afgespeeld. Maar de gedeelde video toont niet aan dat de slachtoffers crisisacteurs zijn, die zichtbaar bewegen. Onderzoek van verschillende mediaorganisaties tonen aan dat de lichamen al voor de gedeelde video op dezelfde plek op de straat lagen en daarna nog steeds. Deutsche Presse-Agentur (dpa) schreef over dit onderwerp ook al een factcheck in het Duits.

(Stand van zaken: 05.04.2022)