PCR-testen worden wél gebruikt in woonzorgcentra, 'rapidtesten' worden nog onderzocht

Op Facebook gaat een tekst rond waarin staat dat de woonzorgcentra niet langer testen met de 'onbetrouwbare' PCR-testen. De tekst komt van de hand van advocate Carine Knapen, die ook stelt dat de 'rapidtesten' (ook wel 'snelle diagnosetest' of 'speekseltest' genoemd) opnieuw worden ingevoerd, gedistribueerd en verkocht. Ten slotte zou gezondheidsinstituut Sciensano op vrijdag 25 september hebben toegegeven dat haar cijfers en de communicatie errond foutief waren.

BEOORDELING: De beweringen zijn onwaar of misleidend. Er worden nog steeds PCR-testen gebruikt in de woonzorgcentra, aangezien dat voorlopig de enige toegepaste testmethode is. De speekseltesten worden opnieuw getest, maar nog niet daadwerkelijk ingezet.

FEITEN: Advocate Carine Knapen heeft naar eigen zeggen "de afgelopen maanden geduldig dagelijks bewijzen verzameld tegen het falend beleid". Knapen heeft het recht om eventuele beleidsfouten op sociale media aan te kaarten en haar mening te delen, al doet ze daarbij enkele feitelijk onjuiste beweringen. Bovendien werd één van haar berichten in het verleden al door dpa ontkracht.

In de tekst wordt beweerd dat het testen met de "onbetrouwbare PCR-testen" in de woonzorgcentra zou zijn gestaakt. Volgens Karine Moykens, voorzitter van de Taskforce Zorgvoorziening, waar Testing één van de projectgroepen is, klopt dat niet. "België werkt nog steeds met de PCR-testen voor de vaststelling of mensen besmet zijn met Covid-19 of niet, dus ook in de WZC. De stopzetting waar deze mevrouw naar verwijst, is dus volledig foutief."

Volgens Moykens is er wel sprake van een tijdelijke opschorting van de preventieve testing in de woonzorgcentra door de vrees voor een tekort. "Die opschorting duurde twee weken en heeft niets te maken met de kwaliteit van de PCR-testen zelf." Verschillende woonzorgcentra bevestigden telefonisch aan de redactie van dpa dat ze nog steeds PCR-testen gebruiken om patiënten te testen. Ten slotte controleerde dpa in een vorige fact check ook de betrouwbaarheid van zulke testen. Kortom, de bewering over de PCR-testen klopt niet.

Vervolgens stelt Knapen onterecht dat het Koninklijk Besluit 'rapidtesten' (ook wel 'snelle diagnosetest' of 'speekseltest' genoemd) is opgeheven. De uitspraak is foutief en mist context. Op 17 maart 2020 werd beslist om de rapidtesten te verbieden, maar van een opheffing op 19 september is geen sprake. Bovendien is 19 september een zaterdag, waarop doorgaans geen Belgisch staatsblad wordt uitgegeven. Het Koninklijk Besluit is dus nog steeds van kracht.

Wel communiceerde het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) op 21 september over de zelftests: "De verkoop van zelftests die antistoffen tegen het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) detecteren, is vanaf 19 september 2020 niet langer verboden." Die beslissing werd echter niet genomen aan de hand van een Koninklijk Besluit, maar werd genomen om de sneltests opnieuw te onderzoeken. Anderzijds geeft Knapen ook niet de nodige context mee, want het FAGG waarschuwt voor de verkeerde interpretatie van de resultaten. "Deze zelftests kunnen gebruikers een vals gevoel van veiligheid geven of onnodig ongerust maken", valt er te lezen. Om het officiële verbod op te heffen, is een nieuw Koninklijk Besluit nodig.

Karine Moykens benadrukt dat de methode binnenkort (na moment van publicatie: 7 oktober 2020) pas zal worden ingezet. "We wachten nu op de bevestiging van de validiteit en gelijkwaardigheid van het resultaat als bij de PCR testen. Deze speekseltesten kunnen zeker in de toekomst een perspectief bieden: ze zijn sneller, goedkoper en makkelijker af te nemen." Volgens Moykens zouden de testen in woonzorgcentra geen volwaardig alternatief zijn omdat de ouderen onvoldoende speeksel produceren in de ochtend.

Verder beweert Knapen dat Sciensano op vrijdag 25 september 2020 zou hebben toegegeven dat de cijfers en de communicatie errond niet klopte. De persdienst van Sciensano laat aan de redactie van dpa weten dat ze op die datum geen soortgelijke communicatie werd verricht, noch tijdens de persconferentie, noch in andere uitwisselingen.

Sophie Quoilin, hoofd van de dienst epidemiologie en infectieziekten in Sciensano, gaf op 25 september wel toelichting over de werking van Sciensano in de Bijzondere Kamercommissie Covid-19. Daarin vertelde ze dat het een moeilijke en zware periode was door de hoge werklast, maar ze gaf er geen fouten toe over de cijfers, noch over de communicatie. 

Een laatste misleidende uitspraak gaat over de faillissementen. "De economie stevent af op een regelrecht drama. Er zijn al veel faillissementen gevallen en er zullen nog veel meer vallen", schrijft Knapen. Hoewel het enerzijds klopt dat de pandemie een nefast effect heeft op de globale en nationale economie, weerspiegelt zich dat niet in een toename aan faillissementen. Volgens de cijfers van het nationaal statistiekbureau Statbel ligt het maandelijks aantal faillissementen een stuk lager dan tijdens dezelfde periode vorig jaar. In de tekst spreekt ze echter van "veel faillissementen" en dat er "nog veel meer vallen". Die uitspraak is voor interpretatie vatbaar en daarom niet pertinent onjuist.

---

Links

Bericht op Facebook: https://www.facebook.com/carine.knapen1/posts/3134064340035475 (gearchiveerd: http://dpaq.de/zlk2S)

dpa factcheck 1: https://dpa-factchecking.com/belgium/200917-99-603710/

dpa factcheck 2: https://dpa-factchecking.com/netherlands/200724-99-913833/

Koninklijk besluit 17 maart 2020: http://www.ejustice.just.fgov.be/eli/besluit/2020/03/17/2020040686/justel (gearchiveerd: http://dpaq.de/ztZ43)

Communicatie FAGG over snellediagnosetest 1: https://www.fagg.be/nl/news/coronavirus_verbod_op_de_verkoop_van_snellediagnosetests_door_het_risico_op_verkeerde (gearchiveerd: http://dpaq.de/S0mq6)

Communicatie FAGG over snellediagnosetest 2: https://www.fagg-afmps.be/nl/news/coronavirus_zelftests_niet_langer_verboden_maar_het_fagg_waarschuwt_voor_verkeerde (gearchiveerd: http://dpaq.de/qA5g8)

Persconferentie Sciensano 25 september: https://www.youtube.com/watch?v=Krk8QxD8zc0&feature=youtu.be (gearchiveerd: http://dpaq.de/lIOHY)

Statbel faillissementen: https://statbel.fgov.be/nl/themas/ondernemingen/faillissementen/maandelijkse-faillissementen#figures (gearchiveerd: http://dpaq.de/ZqPVw)

Bijzondere Kamercommissie Covid-19: http://www.dekamer.be/media/index.html?language=nl&sid=55U0934&offset=6631&fbclid=IwAR12tFWupKC8XzLf9VESSgWAX-D_sSFBAO3XcQBcqxOyCPNmO2Oy06iNjtM (gearchiveerd: http://dpaq.de/7GTnS)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-belgium@dpa.com