Oorzaken bevolkingskrimp Griekenland zijn sociaal-economisch

Griekenland heeft te maken met een krimpende bevolking. Volgens de prognose zal het land in 2050 zo’n 1,1 van de 10,6 miljoen inwoners in 2022 hebben verloren. Op Facebook wordt gesproken van een “bevolkingsinstorting,” die zou zijn veroorzaakt door dalende “vruchtbaarheidscijfers” en een snel stijgend aantal “plotselinge en onverwachte sterfgevallen.” Sommige Facebookgebruikers wijzen “de prik", waarmee het coronavaccin wordt bedoeld, als schuldige aan. Is dit wel de werkelijke oorzaak van de Griekse bevolkingskrimp?

Beoordeling

Nee, de Griekse bevolkingskrimp wordt veroorzaakt door een samenspel van factoren: een steeds ouder wordende bevolking, economische malaise en emigratie. Er zijn steeds minder Grieken met de leeftijd waarop men normaal kinderen krijgt. Zij die er nog wel zijn, worden door economische omstandigheden ontmoedigd.

Feiten

De bewering is afkomstig uit een artikel van The People’s Voice, een beruchte nepnieuwssite. Deutsche Presse-Agentur (dpa) heeft al vaker beweringen ontkracht die zich vanaf die website over sociale media verspreiden, zoals hier en hier. De bewering kreeg nu extra veel aandacht omdat ook X-baas Elon Musk het artikel met zijn vele miljoenen volgers deelde.

Het artikel van The People’s Voice verwijst naar de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis die de demografische uitdagingen van zijn land een “tikkende tijdbom” noemde. Het artikel wijdt de Griekse bevolkingskrimp vervolgens aan de zogenaamde “ontvolkingsagenda van de mondiale elite". De coronavaccins, verspreid door die elite, zouden hebben geleid tot massale sterfte en onvruchtbaarheid. Dat is onzin.

Mitsotakis sprak in juni 2022 inderdaad van een “tikkende tijdbom” in relatie tot de Griekse bevolkingskrimp. Echter weet de premier – zoals iedereen die de demografische statistieken bekijkt – dat die krimp niet is veroorzaakt door coronavaccins, maar door een samenspel van factoren: een steeds ouder wordende bevolking, lage vruchtbaarheidscijfers, emigratie en economische malaise.

Weinig geboortes

Griekenland heeft een laag vruchtbaarheidscijfer. Het vruchtbaarheidscijfer is het gemiddeld aantal geboren kinderen per vrouw in haar vruchtbare levensfase. Een laag vruchtbaarheidscijfer betekent dus niet dat mensen minder vruchtbaar worden, maar dat er minder kinderen worden geboren, om verschillende redenen.

Bij een vruchtbaarheidscijfer van 2,1 kinderen per vrouw blijft de omvang van een samenleving constant, als migratie niet wordt meegerekend. Volgens de meest recente cijfers uit 2022 haalt geen enkel land in de Europese Unie (EU) die 2,1. Griekenland zit met een vruchtbaarheidscijfer van 1,32 ruim onder het EU-gemiddelde van 1,46.

De belangrijkste oorzaak van het lage cijfer is dat de Griekse bevolking steeds ouder wordt. Het aantal vrouwen in de leeftijd tussen twintig en veertig jaar is de laatste vijf jaar met 150.000 afgenomen, gaf premier Mitsotakis in 2023 aan. Vergelijking van grafieken van de Griekse bevolkingssamenstelling laat zien dat in 2001 de grootste groep Grieken tussen de 30 en 34 jaar was. In 2021 is die groep ruim 160.000 zielen armer. De grootste groep Grieken is nu vijftiger. Logischerwijs worden er dan minder kinderen geboren.

Grafieken laten ook zien dat de daling van het vruchtbaarheidscijfer al in de jaren 1970 werd ingezet en dus niets met de coronavaccins te maken kan hebben. Frappant genoeg viel er in 2021 zelfs een lichte stijging in het vruchtbaarheidscijfer te noteren.

Economische malaise

Daar komt bij dat de economische situatie het moeilijk maakt om een gezin te stichten voor mensen in de vruchtbare levensfase die nog wel in Griekenland zijn. De financiële crisis, die voor Griekenland begon in 2009, heeft diepe sporen nagelaten. De jeugdwerkloosheid, onder mensen tussen de 15 en 24 jaar, was in 2013 bijna zestig procent. Vorig jaar was nog steeds een kwart van de jonge Grieken werkloos. Het Griekse werkloosheidspercentage van elf procent voor de totale beroepsbevolking is het op één na hoogste van de EU.

Het leidt ertoe dat veel Grieken tot na hun dertigste nog bij hun ouders wonen. Dat is niet bevorderlijk voor het stichten van een gezin. Ook Grieken die wel op zichzelf wonen, stellen het krijgen van kinderen uit – of af – vanwege de kosten die een kind met zich meebrengt.

Sinds de economische crisis zijn er naar schatting 400.000 tot wel 500.000 inwoners van Griekenland, voornamelijk jonge mensen, geëmigreerd. Die emigratie zorgt op zichzelf al voor bevolkingsafname, maar leidt uiteraard ook tot een nog kleinere groep mensen die kinderen krijgt in Griekenland.

De gevolgen van de economische crisis zijn goed terug te zien in de vruchtbaarheidscijfers. Terwijl er in de jaren voor de crisis een zichtbare stijging in aantal kinderen per vrouw was ingezet, daalt het vruchtbaarheidsgetal vanaf 2009 weer scherp.

Geen onverklaarbare sterfte

Het nepnieuwsartikel van The People’s Voice claimt dat ook een snel stijgend aantal “plotselinge en onverwachte sterfgevallen” een oorzaak is van de Griekse bevolkingskrimp. Ook dit is onzin. Inderdaad gaan er in Griekenland elk jaar meer mensen dood, maar dat is het logisch gevolg van een bevolking die steeds ouder wordt. Die trend was ook al lang voor de coronapandemie ingezet.

Het artikel komt dan op de proppen met een grafiek van oversterfte, die te wijten zou zijn aan coronavaccinaties. In de hele EU is er sinds de coronapandemie sprake van oversterfte. Keer op keer blijkt echter uit onderzoeken dat de vaccins daar niets mee te maken hebben. Gevaccineerde mensen blijken juist een kleinere kans te hebben om te overlijden aan Covid-19 en tal van andere ziekten, dan ongevaccineerde mensen. De oorzaken van oversterfte moeten eerder worden gezocht in de nasleep van de pandemie zelf, die samenlevingen op tal van manieren heeft ontwricht, met gezondheidsschade tot gevolg.

Wanneer de grafiek van oversterfte in Griekenland wordt afgezet tegen die van andere EU-landen, dan valt bovendien op dat de oversterfte in Griekenland niet bijzonder hoog is. De Griekse oversterfte ligt momenteel iets boven het EU-gemiddelde, maar blijft ver achter bij de oversterfte in Nederland en Ierland.

(Stand van zaken 25.04.2024)