EU-burgers kunnen geld in de toekomst ook nog zelf beheren

Twee stokpaardjes van de EU, de invoering van een digitale euro en de oprichting van een spaar- en investeringsunie, zijn momenteel beide nog in ontwikkeling. Het roept bij mensen vragen op en leidt tot druk gespeculeer op sociale media. 

Zo zijn er berichten die beweren dat de digitale euro al in oktober wordt gelanceerd, wat "Europese slavernij" zou inleiden. Ook zou het meer controle over het geld van de Europeanen mogelijk maken "met functies als een 'aan/uit' schakelaar en programmeermogelijkheden" [sic]. Tot slot wordt met grote woorden gesteld dat het een schending van privé-eigendomsrechten betekent en een impliciete confiscatie van rijkdom inhoudt. Wat is waar en wat niet?

Beoordeling

Het is een voorbarige voorstelling van zaken dat de digitale euro programmeerbaar zal zijn en het geld in realtime getraceerd kan worden.

De spaar- en investeringsunie is een vrijwillige kapitaalmarkt waar burgers kunnen instappen. Ze behouden de controle over waar ze wel of geen geld aan willen uitbesteden.

Feiten

De digitale euro is een vorm van digitaal geld, bedoeld als aanvulling op en niet als vervanging van contant en giraal geld.

De plannen voor de digitale euro zijn momenteel nog volop in ontwikkeling. Dat de digitale euro dit jaar in oktober zou worden gelanceerd, klopt niet. Die stelling is een foute interpretatie van een uitspraak die Christine Lagarde, president van de Europese Centrale Bank (ECB), daarover deed tijdens haar meest recente persconferentie. De volledige persconferentie valt hier te zien. Het bewuste fragment start op minuut 44:52. 

Daarin zegt ze inderdaad dat de deadline voor de ECB "oktober 2025" is. Maar net daarvoor had ze het over hoe de ECB nog moet onderhandelen met de "stakeholders", zijnde de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad. 

De deadline van oktober 2025 is dus een deadline van de voorbereidingsfase van de ECB, geen lanceringsmoment van de digitale euro. Dat gaf ECB zelf ook zo aan op X. Volgens de ECB volgen nog fases vooraleer van een lancering sprake kan zijn.

Privacy en programmeerbaarheid

Deutsche Presse-Agentur (dpa) schreef eerder al dat het een voorbarige voorstelling van zaken is om te stellen dat de digitale euro programmeerbaar zal zijn. Volgens de ECB zal de digitale euro nooit programmeerbaar zijn. 

Per mail gaf professor in Europees economisch recht Phedon Nicolaides (Universiteit Maastricht) meer uitleg: "Er zijn inderdaad bezorgdheden dat de ECB toegang zou hebben tot persoonlijke gegevens. De ECB heeft echter verklaard dat de digitale euro beheerd zal worden door private banken. Dat verandert de huidige situatie eigenlijk niet: op dit moment hebben banken toegang tot de gegevens van EU-burgers wanneer zij hun debit- of kredietkaart gebruiken. Bovendien vervangt de digitale euro cashgeld niet", aldus de professor.

Hij voegt daar nog aan toe dat hij geen manier ziet hoe een confiscatie van rijkdom via deze weg zou kunnen gebeuren. "Om te voorkomen dat er een aanzienlijke verschuiving plaatsvindt van deposito's bij particuliere banken (wat een destabiliserend effect kan hebben), overweegt de ECB dat elke rekening die gekoppeld is aan de digitale euro een maximale capaciteit van 3 tot 4 duizend euro zal hebben."

"Het doel van de digitale euro is om transacties overal in het eurogebied te vergemakkelijken. Het zal niet functioneren als een opslagplaats van waarde (er zullen geen grote deposito's worden aangehouden). Als burgers denken dat de ECB hun geld op de een of andere manier zal wegsluizen, kunnen ze altijd het saldo van hun digitale eurorekening overmaken naar hun privébankrekening."

Ten slotte biedt het eigenlijk meer zekerheid volgens de professor: "De digitale euro zal geld van de centrale bank zijn, wat betekent dat zelfs als een particuliere bank failliet gaat en spaarders al hun spaargeld verliezen (totdat ze compensatie krijgen van de staat), de digitale euro niet zal worden aangetast. Het zal extra financiële zekerheid bieden".

Spaar- en investeringsunie

Ook de spaar- en investeringsunie is een project van de lange adem: verdere tussentijdse evaluaties volgen nog tot zeker in 2027.

De unie zou een kapitaalmarktunie vormen die als doel heeft om geld aan te trekken bij de Europese spaarders - gewone burgers dus - waarbij dat geld geïnvesteerd kan worden in belangrijke Europese doelstellingen, zoals de strijd tegen klimaatverandering en de opbouw van defensie. Die laatste doelstelling besprak Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, recentelijk nog in een speech. Voor burgers zou dit systeem interessant zijn omdat hun spaargeld zo een beter rendement zou kunnen opleveren.

In een eerdere factcheck legde dpa al uit hoe investeringen van burgers in deze unie op vrijwillige basis zullen plaatsvinden. Van geld inpikken is helemaal geen sprake. Dat staat ook meermaals vermeld in EU-documenten.

(Stand van zaken: 27.3.2025)