Oekraïense AI-afbeeldingen zijn schering en inslag

Oorlog is gruwelijk. Gewonden, slachtoffers, drama's: het is er allemaal deel van. Op het internet worden aan de lopende band beelden verspreid van de oorlog in Oekraïne. Sommige zijn uiteraard echt, vele onder hen ook niet. 

Op Facebook worden drie verschillende beelden van de toestand van soldaten in Oekraïne verspreid, zie hier, hier en hier (vanaf 10:34). Hoewel ze op het eerste zicht misschien echt lijken, zijn ze dat niet. Hoe kan je echte van neppe beelden onderscheiden?

Beoordeling

De drie beelden van Oekraïense oorlogssituaties werden gegeneerd met AI. De herkomst van het beeld, visuele details alsook terugkerende patronen wijzen daarop.

Feiten

1. De herkomst van het beeld

AI-afbeeldingen worden vaak geplukt van pagina's die bomvol staan met AI-content. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de afbeelding van het Oekraïense meisje met slechts één arm die samen met haar fictieve oma haar 25ste verjaardag viert. 

Dat beeld komt van een Facebookpagina die in het Oekraïens actief is en continu dit soort plaatjes post. Op 15 maart verscheen de afbeelding in kwestie met het bijschrift "Vandaag is mijn verjaardag".

Scrollen we nog wat verder op de pagina, dan is twee dagen later bijna exact dezelfde scène te vinden, maar daar heeft het meisje geen enkele arm meer. Bovendien staat er opnieuw bij dat het haar verjaardag zou zijn. Opnieuw krijgt ze taart als cadeau. Het lijkt bijna exact dezelfde taart als eerder, maar toch niet helemaal: het fruit op de taart is net iets anders geschikt en het bord heeft hier een blauwe tint. 

Om het nog wat ingewikkelder te maken wordt diezelfde dag nog een afbeelding gepost van hetzelfde AI-meisje waarop ze al haar ledematen nog heeft en verkeert in de rol van boerin. Zo gaat het maar door voor het meisje als de AI-oma.

Ook de overige twee beelden komen van dergelijk AI-profiel.

2. Details en onregelmatigheden

Wat nog opvalt bij veel van dit soort AI-afbeeldingen zijn details die niet kloppen met de werkelijkheid.

Dat gaat dan bijvoorbeeld om de wetten van de fysica die niet gerespecteerd worden. Het meisje met de taart illustreert dat goed: ondanks haar gebroken arm kan ze toch nog een behoorlijk lijvige taart rechthouden, wat vrijwel onmogelijk lijkt. 

Evengoed moet je kijken naar bepaalde uiterlijke kenmerken die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Zo wijkt het militaire uniform van het meisje op diverse vlakken af van het gekende Oekraïense militaire uniform voor vrouwen. Het uniform in de AI-afbeelding heeft bijvoorbeeld geen kraag. Ook zijn de militaire badges waarop de rang, naam en het land aangeduid zouden moeten zijn niet in camouflagekleuren, terwijl dat normaal wel het geval is. 

3. AI-patronen

AI-systemen die afbeeldingen genereren worden getraind op datasets. Daarbij worden ze getraind om patronen te herkennen die ze gebruiken om zelf afbeeldingen te genereren. 

Dat zorgt ervoor dat AI-gegenereerde afbeeldingen er vaak gelijkaardig uitzien. Een typisch tafereel dat voordurend terugkwam op de Oekraïens oorlogspagina's, is dat van de verjaardagstaart. Dat combineert de verjaardag met een triestig tafereel, zoals hier.

Ten slotte genereren AI-tools doorgaans meerdere versies van eenzelfde opdracht (prompt). Dat is bijvoorbeeld het geval bij Grok, de AI-tool van X. In het geval van de AI-afbeelding waar een Oekraïense moeder rouwt om haar overleden zoon, is nog een andere AI-afbeelding terug te vinden waar diezelfde moeder rouwt bij een herdenkingsplek van haar zoon. Die afbeeldingen zijn dus vermoedelijk in serie gegenereerd. Let ook op de bloemen en fotokaders die lijken te zweven, opnieuw typische aanwijzingen voor het gebruik van AI. 

Geldgewin

VRT NWS voerde een gelijkaardig onderzoek uit met dezelfde conclusies. Volgens hen schuilt het motief achter deze afbeeldingen niet per se in het opwekken van sentiment voor de Oekraïense zaak, maar eerder in geldgewin. 

Dat gebeurt via zogenaamde clickbait-pagina's. Die pagina's willen koste wat kost mensen erop doen klikken en dat doen ze door opvallende content te verspreiden, zoals dus dit soort AI-afbeeldingen. 

Die berichten lokken veel interacties uit via likes, shares en comments, waardoor er geld mee te verdienen valt via bijvoorbeeld adverteerders.

(Stand van zaken: 20.3.2025)