Spermaconcentratie mannen daalt, nuance bij 2,64% vereist

Op sociale media wordt beweerd dat de spermaconcentratie bij mannen wereldwijd met 2,64% per jaar afneemt door blootstelling aan gifstoffen en microplastics. Sommige berichten suggereren dat mannen binnen twintig jaar onvruchtbaar zullen zijn als deze trend zich voortzet, maar klopt dit wel? 

Beoordeling

Dat de spermaconcentratie jaarlijks met 2,64% daalt klopt, maar betreft een gemiddeld percentage. De exacte oorzaken voor deze afname zijn nog niet volledig vastgesteld. De bewering dat mannen binnen twintig jaar onvruchtbaar zullen zijn, is speculatief en niet wetenschappelijk onderbouwd. 

Verder onderzoek naar de oorzaken van de afname in spermaconcentratie is volgens wetenschappers noodzakelijk om de effecten van de afname op de vruchtbaarheid beter te begrijpen.

Feiten

Het cijfer van de jaarlijkse afname van 2,64% komt uit een studie onder leiding van de Israëlische onderzoeker Hagai Levine. Dit is gebaseerd op de meta-analyse die de trends in spermaconcentratie wereldwijd onderzoekt. De studie toont aan dat mannen in 1973 gemiddeld 101 miljoen zaadcellen per milliliter hadden, en dit aantal was in 2018 gedaald naar 49 miljoen. De afname gaat volgens de onderzoekers steeds sneller: met een gemiddelde daling van 2,64% per jaar sinds de jaren 2000.

Sinds de jaren negentig discussiëren wetenschappers over de betrouwbaarheid van onderzoeken naar de spermaconcentratie. Uroloog Gert Dohle besprak in mei 2024 in De Correspondent de kritiek op het onderzoek. Hij wees erop dat de discussie veelal gaat over de onderzoeksmethode, bijvoorbeeld door studies die gebruikmaakten van sperma van IVF-deelnemers. De meta-analyse van Levine, waarin 223 studies werden geselecteerd, ondervangt deze kritiek. Dohle benadrukt dat driekwart van de studies een daling van de spermaconcentratie laat zien, wat volgens hem een duidelijke en betrouwbare conclusie is.

Microplastics en gifstoffen

Hoewel er aanwijzingen zijn dat blootstelling aan toxische stoffen en microplastics een rol speelt bij de afname van de spermaconcentratie, is er momenteel geen direct bewijs dat deze stoffen verantwoordelijk zijn voor een jaarlijkse daling van 2,64%. 

Het is volgens wetenschappers aannemelijk dat een combinatie van factoren bijdraagt aan deze trend, maar verder onderzoek is nodig om de exacte oorzaken en hun onderlinge relaties te bepalen.

Volgens The Guardian en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn microplastics wijdverspreid in het milieu en is het aannemelijk dat ze het voorplantingssysteem beschadigen. Zo vonden onderzoekers al microplastics terug in de zaadballen van mannen. Toch is de daadwerkelijke impact op de menselijke vruchtbaarheid nog onvoldoende onderzocht. 

Blootstelling aan pesticiden heeft wel aantoonbare effecten op de spermaconcentratie. Studies tonen aan dat bepaalde pesticiden de hormoonbalans verstoren en de zaadkwaliteit verminderen, wat kan leiden tot verminderde vruchtbaarheid. Het is aangetoond dat mannen die regelmatig in contact komen met pesticiden, zoals door hun werk in de landbouw, een verhoogd risico lopen op een lagere spermaconcentratie.

Geen wetenschappelijk bewijs onvruchtbaarheid 

De afname van spermaconcentratie is volgens wetenschappers zorgwekkend, maar er is geen bewijs dat deze afname binnen twintig jaar zal leiden tot massale sterilisatie van mannen. 

Volgens gynaecoloog Astrid Cantineau (UMC Groningen) is spermaconcentratie slechts één van de indicatoren van vruchtbaarheid. In een artikel van De Correspondent legt ze uit dat een succesvolle bevruchting niet alleen afhangt van het aantal zaadcellen, maar ook van hun anatomie en beweeglijkheid. 

Dat betekent niet dat er geen verband bestaat tussen de vruchtbaarheid en de spermaconcentratie van mannen: volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt een spermaconcentratie tussen de 15 en 200 miljoen zaadcellen per milliliter als normaal beschouwd. Mannen die een concentratie onder de 15 miljoen zaadcellen per milliliter hebben, worden als verminderd vruchtbaar geclassificeerd.

Wetenschappers benadrukken daarom dat het noodzakelijk is om verder onderzoek te doen naar de afname van spermaconcentraties en de effecten daarvan op de mannelijke vruchtbaarheid.

(Stand van zaken: 18.3.2025)