Ongefundeerde conclusies

De zeespiegel stijgt ook bij Rio de Janeiro

31.1.2025, 16:16 (CET)

Één zwaluw maakt nog geen zomer en drie foto's van een kalme zee ontkrachten niet het bestaan van de zeespiegelstijging. Wie daar uitspraken over wil doen, moet de meetgegevens erbij pakken.

Drie foto's tonen een indrukwekkende berg in zee. Volgens het opschrift zouden de eerste twee zwart-witfoto's gemaakt zijn rond respectievelijk 1880 en 1910. De derde foto, in kleur, zou in 2020 zijn genomen. Aan de voet van de berg is in de loop der jaren veel gebouwd en er lijkt zelfs een stuk kust bij te zijn gekomen.

"Iedere keer dezelfde nonsens over stijgende zeespiegel", is dan ook de conclusie van een Facebookgebruiker. Is de zeespiegel bij dit eiland echt niet gestegen, of zelfs gedaald sinds 1880? Of is er een andere reden voor de groei van de kust? Kan men op basis van drie foto's überhaupt wel algemene conclusies trekken over de zeespiegelstijging?

Beoordeling

Op basis van deze foto's kan geen enkele uitspraak over zeespiegelverandering worden gedaan. Foto's zijn momentopnames en de zeespiegel verandert voortdurend door de getijden en andere oceaandynamieken. De gemiddelde, wereldwijde zeespiegelstijging bedraagt ongeveer 21 centimeter sinds 1900. Ook bij Rio de Janeiro, waar de foto's zijn genomen, is de zeespiegel ongeveer zoveel gestegen.

Feiten

Een reverse image search leert dat de foto's de Suikerbroodberg tonen, een toeristische trekpleister in Rio de Janeiro in Brazilië.

Het is "totale onzin" om op basis van deze drie foto's te beweren dat de zeespiegel niet is gestegen, laat Riccardo Riva, als geofysicus aan de Technische Universiteit Delft gespecialiseerd in zeespiegelverandering, via e-mail weten aan Deutsche Presse-Agentur (dpa).

Gevraagd naar de periode sinds 1880 zegt Riva: "Het zeeniveau in de zuidelijke Atlantische Oceaan is sindsdien ongeveer 30 centimeter gestegen. Hoe kan je nou 30 centimeter verschil zien op een paar foto's die van zo'n grote afstand zijn genomen?"

Bovendien zijn foto's momentopnames en wijst Riva erop dat de zee binnen een dag voortdurend stijgt en daalt door de getijden. Op deze getijdenkaart is te zien dat het verschil tussen eb en vloed bij Rio de Janeiro soms bijna anderhalve meter kan bedragen.

Daarnaast beweegt de zeespiegel ook op een tijdschaal van weken en maanden op en neer "als gevolg van atmosferische effecten (wind die water ophoopt of wegduwt, evenals veranderingen in de atmosferische druk), met afwijkingen van de orde van 10 cm," aldus Riva.

Landophoging

Ook wijst Riva op de mogelijkheid dat land wordt opgehoogd, waardoor het op foto's door de tijd heen kan lijken alsof de zeespiegel is gedaald. Dat blijkt in Rio de Janeiro inderdaad het geval te zijn.

Grote delen van de kustlijn van Rio, inclusief de wijk Urca rondom de Suikerbroodberg, zijn tot stand gekomen op door de mens aangewonnen of opgehoogd land. Een Braziliaanse professor in de kustdynamiek vertelde aan Deutsche Welle dat het stukje kust dat op de foto's te zien is, ook op die manier is ontstaan in de loop van de twintigste eeuw.

Wereldwijde zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt wereldwijd; ook in de buurt van Rio de Janeiro. Doordat massa en zwaartekracht onevenredig over de aarde zijn verdeeld, en door vele andere factoren die de complexe dynamiek van oceanen beïnvloeden, gaat de zeespiegelstijging niet overal op aarde even snel.

Volgens het Europees Milieuagentschap bedraagt de gemiddelde wereldwijde zeespiegelstijging 21 centimeter sinds 1900. Het Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) gaat uit van 21 tot 24 centimeter sinds 1880.

De zeespiegel stijgt de laatste jaren steeds sneller. De stijging wordt veroorzaakt door de opwarming van de aarde, waardoor gletsjers en ijskappen smelten en zeewater uitzet. De aarde warmt versneld op door de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteit.

Zeespiegelstijging Rio de Janeiro

Geofysicus Riva wijst op data van de Permanent Service for Mean Sea Level (PSMSL), van het Britse National Oceanography Centre (NOC), die zeespiegelveranderingen voortdurend bijhoudt op basis van meetgegevens, die verspreid over de wereld worden verzameld. Data voor Ilha Fiscal in Rio de Janeiro, vlak bij de Suikerbroodberg, laten een duidelijke zeespiegelstijging zien over de afgelopen zestig jaar.

Het gemiddelde zeespiegelniveau bij Ilha Fiscal in het jaar 1965 was 6817 millimeter; in 2022 was dat 7048 millimeter. Het hoogste gemiddelde zeeniveau deed zich voor in 2020, namelijk 7102 millimeter. Daarmee houdt de zeespiegelstijging bij Rio de Janeiro ongeveer gelijke tred met het wereldwijde gemiddelde.

De foto's

De herkomst van de foto's die op Facebook rondgaan, is vast te stellen met reverse image search. De bovenste lijkt precies op deze foto van de Braziliaanse fotograaf Marc Ferrez, genomen tussen 1880 en 1890. De middelste afbeelding is een bijgesneden versie van deze foto van de eveneens Braziliaanse fotograaf Augusto Malta, genomen rond 1910.

Het derde plaatje is een stockfoto die in 2012 werd geüpload op Getty Images en dus niet in 2020 genomen kan zijn, zoals het opschrift in de Facebookpost wil doen geloven.

(Stand van zaken: 30.1.2025)

Links

Facebookpost (gearchiveerd)

Over reverse image search (gearchiveerd)

Over Suikerbroodberg (gearchiveerd)

Locatie berg bij in Rio (gearchiveerd)

Over Riccardo Riva (gearchiveerd)

Getijden Rio de Janeiro (gearchiveerd)

UNESCO kustlijn Rio (gearchiveerd)

Geschiedenis Rio, Urca I & II (gearchiveerd hier en hier)

Factcheck DW (gearchiveerd)

NASA zeespiegel (gearchiveerd)

EEA zeespiegel (gearchiveerd)

NOAA zeespiegel (gearchiveerd)

KNMI zeespiegel (gearchiveerd)

Over PSMSL (gearchiveerd)

Over NOC (gearchiveerd)

Locatie Ilha Fiscal (gearchiveerd)

NOC PSMSL plot en jaarlijks gemiddeld zeeniveau (gearchiveerd hier en hier)

Foto Ferrez (gearchiveerd)

Foto Malta (gearchiveerd)

Foto Getty Images (gearchiveerd)

Over dpa-factchecks

Deze factcheck is geschreven in het kader van het Third Party Fact Checking-programma van Facebook/Meta. Meer informatie over dit initiatief vindt u hier.

Uitleg van Facebook/Meta over de omgang met accounts die onjuiste informatie verspreiden, vindt u hier.

Inhoudelijke aan- of opmerkingen kan u sturen naar factcheck-netherlands@dpa.com met een link naar de desbetreffende Facebookpost. Gelieve hiervoor de juiste sjablonen te gebruiken. Richtlijnen voor bezwaren vindt u hier.