Daling elektriciteitsproductie uit steenkool in de EU

Een Facebookgebruiker beweert online dat elektriciteitscentrales in heel de Europese Unie op kolen zouden draaien en dat de kolenimport met 58% toegenomen is. Verder wordt het bericht afgesloten met de bewering: "zonneparken en windparken falen 100%". Om die claim te ondersteunen wordt verwezen naar een samenvatting van allerlei artikels gekant tegen zonne- en windenergie.

Beoordeling

Terwijl sommige landen in de Europese Unie (EU) nooit een actieve kolencentrale hebben gehad, zijn er ook landen die hun kolencentrales ondertussen reeds gesloten hebben. Het aandeel van steenkool in de elektriciteits­mix is aanzienlijk gedaald, terwijl het aandeel van zonne- en windenergie net toegenomen is. Door een verminderde steenkoolproductie binnen de Europese grenzen moet de EU de kolen die het nodig heeft wel grotendeels importeren.

Feiten

Binnen de Europese Unie bestaan nog heel wat actieve kolencentrales. Toch zijn er een aantal landen die nooit een kolencentrale hebben gehad; waaronder bijvoorbeeld Luxemburg, Litouwen en Letland. Van de landen die kolencentrales gehad hebben zijn er ook een aantal die deze ondertussen volledig uitgefaseerd hebben, zoals bijvoorbeeld België, Portugal en Zweden. 

Europa heeft een plan opgesteld richting een volledige kolenuitstap. Hoewel heel wat kolencentrales gesloten werden, wordt de verdere sluiting van meer centrales door de energiecrisis vertraagd.

Hernieuwbare energiebronnen

De Europese elektriciteitstransitie is momenteel in volle gang en nog nooit werd zoveel hernieuwbare energie opgewekt. 

Van de totaal geproduceerde energie in de Europese Unie kwam bijna 47% uit hernieuwbare energiebronnen. 27,2% werd opgewekt met fossiele brandstoffen, terwijl meer dan 25% afkomstig was van kernenergie. Binnen de fossiele brandstoffen is gas de grootste bron, gevolgd door steenkool. In 2023 bedroeg het aandeel van steenkool nog 12,3%. De elektriciteitsmix verschilt wel van lidstaat tot lidstaat.

Zo was er ook een recorddaling in de elektriciteitsproductie uit steenkool in de EU. Deze daalde in 2023 met 26% (-116 TWh), tot het laagste niveau ooit. Tussen 2016 en 2023 halveerde de elektriciteitsproductie uit steenkool zelfs met 327 TWh, deels door de stijging van de opwekking van wind- en zonne-energie (+354 TWh).

Uit een nieuwe analyse van Ember blijkt dat wind- en zonne-energie in de eerste zes maanden van 2024 meer elektriciteit hebben opgewekt dan fossiele brandstoffen. Dat toont aan dat elektriciteit uit wind- en zonne-energie helemaal niet faalt.

Stijging import 

De steenkoolproductie in de EU is vrijwel onafgebroken afgenomen. In 2023 was de productie van steenkool in de EU 50 miljoen ton, wat 82% minder is dan de 277 miljoen ton die in 1990 werd geproduceerd. 

De Europese Unie heeft echter meer steenkool nodig dan dat er binnen de grenzen geproduceerd wordt. Zo zou in 2023 geschat 39% van de binnenlandse steenkoolconsumptie in de EU gedekt worden door eigen productie, tegenover 71% in 1990. De kloof tussen productie en consumptie werd grotendeels opgevuld door de import van steenkool.

In 2021 was de importafhankelijkheid van de EU voor steenkool ongeveer 58% en in 2022 is die importafhankelijkheid gestegen. De toename van importafhankelijkheid op lange termijn is te verklaren door het feit dat de daling in productie sinds 1990 groter was dan de daling in de consumptie. Hierdoor werd de kloof tussen productie en consumptie binnen de EU grotendeels opgevuld door de import van fossiele brandstoffen, waaronder steenkool.

Om een einde te maken aan de te grote afhankelijkheid van gas, olie en steenkool uit onder andere Rusland heeft de Europese Commissie het plan REPowerEU voorgesteld.

(Stand van zaken: 10.1.2025)