Oekraïne wil Russische invloed via de kerk tegengaan

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou "de kerk" hebben verboden in zijn land, dat beweren Facebookgebruikers hier en hier. "De God werd uit Oekraïne verdreven", luidt één van hun gekopieerde machinevertalingen van dit Engelstalige bericht dat eerder op X verscheen. Wordt er echt korte metten gemaakt met het orthodoxe christendom in Oekraïne?

Beoordeling

Nee, Oekraïne heeft een wet aangenomen die de facto de Russisch-orthodoxe kerk (ROK) en aanverwante organisaties in het land verbiedt, omdat het de ROK ziet als een instrument van Russische propaganda. De wet richt zich specifiek tegen de Oekraïens-orthodoxe kerk (OOK), die tot voor kort nog onder gezag stond van de ROK, omdat er twijfel bestaat over de mate waarin die banden daadwerkelijk zijn verbroken. Orthodoxe gelovigen in Oekraïne kunnen nog wel terecht bij de Orthodoxe kerk van Oekraïne (OKO).

Feiten

Oekraïne heeft "de kerk" in het algemeen, of welke religie dan ook, niet verboden. Op 20 augustus keurde het Oekraïense parlement wel een wet goed, die de activiteiten van de Russisch-orthodoxe kerk (ROK) en daarmee verbonden religieuze organisaties, zoals de Oekraïens-orthodoxe kerk (OOK), in Oekraïne verbiedt. De ROK steunt namelijk de invasie van Rusland in Oekraïne.

In een verklaring noemt het Oekraïense parlement de ROK een "instrument van Russische invloed en propaganda" en de wet een middel tot het beschermen van de Oekraïense bevolking "tegen terroristische vijandige propaganda, oproepen tot geweld en genocide die door de Russisch-orthodoxe kerk worden verspreid."

Dit betekent niet dat het orthodoxe christendom - de grootste religie in Oekraïne - wordt verboden, of dat er straks geen orthodoxe kerkdiensten meer zijn. Er is namelijk ook een andere orthodoxe kerk in Oekraïne waaraan de verdenkingen van banden met Rusland niet kleven: de Orthodoxe Kerk van Oekraïne (OKO).

De wet werd aangenomen met 265 stemmen vóór en 29 tegen. President Zelensky ondertekende de wet op 24 augustus, de drieëndertigste verjaardag van de Oekraïense onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie.

Wet viseert kerk met Russische connectie

Wat het verhaal verwarrend maakt, is dat de wet die bedoeld is om een einde te maken aan de invloed van de Russisch-orthodoxe kerk in Oekraïne, zich in het bijzonder richt tegen een kerk met de naam Oekraïens-orthodoxe kerk (OOK).

De Oekraïens-orthodoxe kerk stond tot mei 2022 bekend als de Oekraïens-orthodoxe kerk onder het Patriarchaat van Moskou (OOK-PM). Deze kerk was in 1990 gecreëerd in Oekraïne, als de lokale tak van de Russisch-orthodoxe kerk. Zij concurreert echter met de OKO, die een meer nationaal Oekraïens karakter heeft.

Na de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 probeerde de OOK zich te distantiëren van de ROK. In een verklaring werd de oorlog veroordeeld en werd gesteld dat de OOK het "niet eens is met het standpunt van Zijne Heiligheid Patriarch Kirill van Moskou over de oorlog in Oekraïne". Ook verklaarde de kerk zich volledig onafhankelijk en autonoom.

De Oekraïense regering gelooft echter niet in de onafhankelijkheid van de OOK. Geestelijken binnen de kerk zouden de Russische invasie binnen de geloofsgemeenschap juist verdedigen of aanmoedigen. Om die reden zou Oekraïne al meer dan honderd geestelijken van de OOK strafrechtelijk vervolgen.

Hoewel er pro-Russische geestelijken binnen de OOK actief zijn, zou een meerderheid van de priesters en leden van de kerk wél loyaal zijn aan Oekraïne, schreef onderzoeker Konstantin Skorkin vorig jaar voor Carnegie Politika, de online publicatie van een gerenommeerd kenniscentrum over de regio.

Gerucht afkomstig van 'propagandist'

De Facebookposts die de misleidende bewering verspreiden, doen dat met verwijzing naar een X-bericht van Diana Panchenko. Panchenko is een Oekraïense journalist, die in het verleden voor de mediakanalen van de pro-Russische Oekraïense oligarch Viktor Medvedtsjoek werkte.

Na de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 maakte ze vanuit de door Rusland bezette Donbas documentaires die door Foreign Policy als "manipulatief" en pro-Russisch worden beschreven. In 2023 zou ze nog in Moskou hebben gewoond.

De Oekraïense veiligheidsdienst SBU verdenkt Panchenko van het produceren en verspreiden van materiaal dat de Russische agressie tegen Oekraïne rechtvaardigt. Radio Free Europe/Radio Liberty noemt haar een pro-Russische propagandist.

(Stand van zaken: 02.09.2024)