Geschil tussen OM's reden van uitstel zaak von der Leyen

De Belgische justitie onderzoekt het handelen van de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, in een zaak die tegen haar is aangespannen over sms'jes die zij stuurde naar de CEO van farmaceut Pfizer, Albert Bourla. Hun correspondentie over een deal, waarbij de EU in 2021 1,8 miljard doses coronavaccins van Pfizer kocht, wordt ondanks verzoeken van media niet openbaar gemaakt.

Op Facebook (hier, hier en hier) wordt nu beweerd, dat een Luikse rechter het "onderzoek" naar Von der Leyen heeft "opgeschort" en wel "vanwege de Europese verkiezingen." Uit die bewering blijkt weinig begrip van de feiten.

Beoordeling

Op 17 mei heeft de raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg van Luik de behandeling van de zaak uitgesteld tot 6 december 2024. De reden is dat het Luikse en het Europese Openbaar Ministerie (OM) het niet eens zijn over wie de zaak moet behandelen. Deze zuiver procedurele beslissing houdt geen verband met de Europese verkiezingen. Bovendien is het inhoudelijk onderzoek naar Von der Leyen niet opgeschort.

Feiten

In mei 2021, midden in de coronacrisis, tekende de Europese Commissie (EC) een contract met farmagiganten BioNTech en Pfizer voor de aanschaf van 1,8 miljard coronavaccins door de EU. Daarbij was een bedrag van rond de 35 miljard euro gemoeid.

Al in april 2021 schreef de New York Times over hoe die deal tot stand was gekomen, namelijk met de nodige "persoonlijke diplomatie" tussen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Pfizer-CEO Albert Bourla.

Verschillende media hebben sindsdien geprobeerd om de sms'jes die von der Leyen en Bourla hebben uitgewisseld, op te vragen. De EC is echter nooit aan die informatieverzoeken tegemoet gekomen, wat de verdenkingen heeft aangewakkerd dat Von der Leyen iets te verbergen heeft.

Websites die graag een anti-establishmentgeluid laten horen, smullen ervan. De valse berichten die nu op Facebook worden verspreid, zijn afkomstig van de beruchte nepnieuwssite Dissident.one en deze blog.

Aanklacht in Luik

Inmiddels lopen er verschillende rechtszaken over deze materie. De berichten die nu op sociale media te lezen zijn, refereren aan een aanklacht die in april 2023 bij de rechtbank van eerste aanleg in Luik werd ingediend door de Belgische lobbyist Frédéric Baldan. Die stelt schade te hebben ondervonden van onder andere "corruptie", "oneigenlijk gebruik van publieke functies" en "vernietiging van documenten" door Von der Leyen.

Een onderzoek werd geopend door onderzoeksrechter Frédéric Frenay. Ondertussen sloten zich andere belangstellenden bij de zaak aan, waaronder politieke partijen en de landen Polen (onder de vorige regering van premier Morawiecki) en Hongarije.

Het Europese Openbaar Ministerie (EOM, Eng.: EPPO) was sinds oktober 2022 ook al bezig met een onderzoek naar de aanschaf van de vaccins. In mei 2023 nam het EOM de aanklacht die in Luik was ingediend mee in het eigen onderzoek. Dat leidde vervolgens tot de vraag welke instantie bevoegd is om de aanklacht te onderzoeken: het Belgische of het Europese OM.

Bevoegdheidsvraagstuk

Op 17 mei 2024 vond een zitting plaats bij de raadkamer van de Luikse rechtbank, die moet oordelen over dit bevoegdheidsvraagstuk.

Het EOM is in het leven geroepen om "strafbare feiten die ten koste gaan van de EU-begroting" te onderzoeken. Om die reden meent het EOM de aangewezen instantie te zijn in deze zaak. Meerdere aanklagers, waaronder Baldan en Hongarije, betwisten de bevoegdheid van het EOM, omdat de vaccins met geld van de lidstaten zouden zijn aangekocht.

Een beslissing heeft de raadkamer op 17 mei niet genomen. Naar verluidt omdat Hongarije met aanvullende vragen kwam, is besloten om de zaak op 6 december 2024 te hervatten. Betrokken partijen hebben zo de tijd om deze procedurele punten schriftelijk te bespreken.

Onderzoek loopt door

Het uitstellen van het vervolg van de rechtszaak is dus het gevolg van een puur procedureel geschil tussen twee instanties over welk van hen de zaak mag onderzoeken. Het heeft niets te maken met de Europese verkiezingen.

Bovendien gaat, in afwachting van de procedurele uitspraak van de raadkamer, het onderzoek van de Luikse onderzoeksrechter gewoon door. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de Belgische Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie (CDBC).

Meerdere rechtszaken

Voor Von der Leyen blijft het niet bij de onderzoeken van de Belgische justitie en het EOM naar haar handelwijze bij de Pfizerdeal. In januari 2023 daagde de New York Times de Europese Commissie voor het Europese Hof van Justitie (EHJ) vanwege het niet vrijgeven van de tekstberichten van de Commissievoorzitter.

Von der Leyen is bij de Europese verkiezingen van 6 tot 9 juni de Spitzenkandidaat van de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP). Ze hoopt na de verkiezingen te mogen beginnen aan haar tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie.

(Stand van zaken: 24.05.2024)

Opmerking: Dit artikel is op 24.05.2024 bijgewerkt om de foto te wijzigen