Australische DIR-licentie is geen bewijs voor complottheorie

Op Facebook wordt geclaimd dat het bedrijf AstraZeneca - een van de farmaceuten die tijdens de coronapandemie een vaccin tegen het virus ontwikkelde - in Australië een licentie heeft ontvangen om genetisch gemodificeerde coronavirussen vrij te laten in de atmosfeer. Een screenshot zou het belangrijke document laten zien. Maar, is het document wel het bewijs voor de claim?

Beoordeling

Nee, van de claim klopt niets. Vaccinaties voor COVID-19 kunnen niet via de atmosfeer worden verspreid. Het getoonde document werd verkeerd geïnterpreteerd. Er is dus ook niks van waar dat AstraZeneca genetisch gemodificeerde coronavirussen in de atmosfeer vrij mag laten in Australië.

Feiten

In de Facebookpost wordt gesproken over GMO's die via een DIR-licentie "in de atmosfeer zouden kunnen worden vrijgelaten". Dat is een hele boterham en verdient een woordje uitleg.

GMO is de Engelse afkorting voor een genetisch gemodificeerd of gemanipuleerd organisme. In het Nederlands is dat GGO dus. Dat kan bijvoorbeeld een plant zijn, zoals maïs die resistent is gemaakt tegen schadelijke insecten. Het vaccin van AstraZeneca is ook zo'n GGO: er is aan een bestaand verkoudheidsvirus een klein deel van de genetische code van het coronavirus toegevoegd.

In Australië geeft de overheid licenties uit voor het werken met GGO's. Niet iedereen mag dus zomaar zulke organismen als een bewerkte maïsplant op de markt brengen. Zo zijn er licenties waarbij je alleen binnen een bepaald gebouw met de GGO mag werken, bijvoorbeeld voor vergevorderd onderzoek. 

Licentie voor AstraZeneca

In dit geval gaat het om de DIR 180-licentie, die Astrazeneca in 2021 van de Australische overheid ontving, waarmee toegestaan wordt dat de GGO in een gecontroleerd gebied verspreid wordt. DIR staat voor 'Dealings involving intentional release' (werkzaamheden die te maken hebben met opzettelijke vrijlating). Licenties als deze worden meestal uitgegeven aan producten die klaar zijn om op de markt te worden gebracht.

De verwarring in de Facebookpost ontstaat omdat de betekenis van DIR verkeerd begrepen wordt. Het wordt gezien als een middel om iets "in de atmosfeer te kunnen vrijlaten", terwijl het in feite gaat om de toestemming om het op de markt te brengen. In 2021 kreeg AstraZeneca namelijk toestemming om het vaccin te importeren, vervoeren, bewaren en weg te gooien. De vaccins werden aldaar - net als in de rest van de wereld - in de arm gespoten, niet in de lucht.

Een DIR-licentie was in Australië dus nodig om het AstraZeneca coronavaccin op de commerciële markt te brengen. De Australische overheid heeft daarvoor onder andere de risico's laten inschatten van de import van het vaccin. Met de licentie wordt ook vastgelegd dat AstraZeneca zich aan verschillende al bestaande regels moet houden, bijvoorbeeld omtrent het weggooien van medisch afval.

Geen vaccin in de atmosfeer

De theorie dat coronavaccins via de lucht verspreid zouden worden, gaat al langer rond op sociale media. Het zou een manier van de overheid zijn om ook antivaxers ingeënt te krijgen. Vooralsnog bestaat er nog geen goedgekeurd coronavaccin dat via de luchtwegen ingenomen kan worden, laat staan als ze eerst nog een rondje door de atmosfeer draait.

(Stand van zaken: 23.04.2024)