De Bilt is de officiële graadmeter voor temperatuurrecords

"Denken zeker dat we allemaal van gisteren zijn", schrijft een Facebookgebruiker bij twee korte krantenberichten. In het eerste bericht uit het Parool van 5 april 2020 staat dat die dag als de warmste 5 april ooit de boeken in gaat: het werd 19,5 graden in De Bilt. Een Volkskrantbericht van april 1957 moet bewijzen dat dat helemaal niet klopt: toen werd het op 5 april 24 graden in Twente en 26 graden in Deelen. Klinkt inderdaad onlogisch, maar dat komt omdat er een denkfout in zit.

Beoordeling

De Bilt is de graadmeter voor de temperatuur in Nederland: de temperatuur die daar gemeten wordt, wordt als 'officieel' gezien. Landelijke records worden dus in De Bilt gebroken. Of het op dezelfde dag warmer of kouder was op andere plekken in Nederland heeft daar geen invloed op. Dat zou geen eerlijke vergelijking zijn.

Feiten

Het Parool houdt zijn lezers niet bewust voor de gek: de crux in de verschillende recordtemperaturen die genoemd worden (19,5 graden in 2020, en 24 en 26 graden in 1957) hangen af van de plek waar gemeten werd.

De Bilt is de locatie van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) en al lang het meteorologische centrum van Nederland. Het is afgesproken dat die locatie de officieele graadmeter van Nederland is. De temperatuur in De Bilt bepaalt dus of er een officieel, en landelijk geldend, record wordt gebroken. Hoe warm het in andere plaatsen in het land is, maakt voor deze officiële standaard in feite niet uit.

En op 5 april 2020 was er wel degelijk sprake van een record in De Bilt. In de archieven is terug te vinden dat de maximumtemperatuur op 5 april 1957 aldaar op 19,4 lag. Dat was toen ook een bijzonder warme dag. De warmste 5 april ooit is nog steeds 5 april 2020, met 19,6 graden. Het Parool schrijft overigens 19,5 graden, omdat ze zich beroept op een meting van 16.20. Wat later in de namiddag werd de 19,6 graden nog aangetikt.

Of deze 0,1 graden verschil met de maximumtemperatuur van 1957 wel interessant genoeg is om er een krantenbericht aan te wijden - daar kun je het jouwe van denken. Feitelijk klopt het in ieder geval wel.

Centralisatie van temperatuur

Leuk en aardig dus De Bilt, maar waarom zit het belangrijkste weerstation precies daar? Enerzijds is de locatie van De Bilt historisch gegroeid: toen het KNMI in 1854 werd opgericht zat de organisatie eerst in het stadscentrum van Utrecht. In 1897 verhuisde het naar De Bilt, net buiten de stad.

Anderzijds vormt de plek in Midden-Nederland simpelweg een representatief gemiddelde van het Nederlandse weer, vindt het KNMI. De plek krijgt wat van het zeeklimaat mee, maar niet zoveel als in Amsterdam. En ook wat van het landklimaat, maar niet zoveel als in Winterswijk.

Het KNMI houdt met automatische weerstations op meerdere plekken in Nederland het weer in de gaten, maar de data die hieruit komt, zal dus niet als officieel record gelden. De temperatuur in Leeuwarden zegt immers niet veel over die in Maastricht. Net als dat de temperatuur in Twente of Deelen niet zoveel zegt over die in De Bilt.

Daarnaast kun je het verschil in temperatuur pas goed meten, als je dat steeds op dezelfde plek doet. Want, wat heb je er aan om de temperatuur in Maastricht van de ene dag, de volgende dag met die in Leeuwarden te vergelijken?

Hoe oneerlijk het misschien ook voelt: alleen het kwik in De Bilt haalt dus met officiële temperatuurrecords het landelijke nieuws. Deze afgesproken standaard zorgt er wel voor dat het KNMI een grote schare aan vergelijkbare temperatuurdata heeft.

(Stand van zaken: 11.04.2024)