Video's tonen Palestijnse moeders in Gaza en op de Westoever

Een video zou "twee vrouwelijke Hamas-terroristen" tonen, zwaaiend met wapens. Dezelfde twee vrouwen zouden vervolgens in een andere video, verkleed als burgers, doen alsof ze het slachtoffer zijn van een bomaanslag. Dit wordt beweerd op Facebook en op X, waar de claim al miljoenen keren werd bekeken. Tonen de twee video’s echter wel dezelfde vrouwen?

Beoordeling

Nee, de bovenste video toont twee vrouwen tijdens een herdenkingsbijeenkomst van overleden jongens - die zeer waarschijnlijk niet gelieerd waren aan Hamas, maar aan Fatah - op de Westelijke Jordaanoever. De tweede video toont twee andere vrouwen bij een ziekenhuis in Gaza. Scherpere beelden tonen duidelijk dat het om vier verschillende vrouwen gaat.

Feiten

Door een screenshot te maken van de bovenste video uit de Facebookpost en daarmee een reverse image search te doen, wordt duidelijk dat de video in ieder geval al sinds 28 september 2023 online circuleert. Dat was dus al voordat het conflict in Israël en Palestina opnieuw oplaaide door de aanvallen van Hamas op 7 oktober.

Een X-gebruiker plaatste de video, in betere kwaliteit, met het volgende onderschrift in het Engels: "Twee moeders houden wapens vast tijdens een herdenkingsceremonie die vandaag werd gehouden in het kamp Balata voor leden van gewapende groepen die zijn gedood tijdens gevechten met Israëlische veiligheidstroepen op de Westelijke Jordaanoever."

De Nederlandse factchecker Peter Burger vond de video ook terug op het Telegramkanaal van het Palestijnse nieuwsmedium Palestina Post. Het was daar eveneens geplaatst op 28 september, met het onderschrift in het Arabisch: "Een emotioneel moment voor de moeder van de martelaar Mohammed Hashash tijdens de herdenkingsceremonie voor haar zoon en zijn kameraad Alaa Al-Faleh in het kamp Balata, ten oosten van Nablus."

Beide posts zijn het eens over de locatie: het Palestijnse vluchtelingenkamp Balata, ten oosten van de stad Nablus, op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Dit kamp bestaat al sinds 1950 en is inmiddels uitgegroeid tot een stad die meer dan 30.000 inwoners telt. Israëlische militairen vallen er geregeld binnen en sommige lokale bewoners maken explosieven om mee terug te vechten.

Mohammed Hashash en Alaa Al-Faleh

Het googelen van de namen Mohammed Hashash (محمد حشاش) en Alaa Al-Faleh (علاء الفالح) in het Arabisch leidt onder andere naar deze website. Daar is een poster te zien waarop beide jongens staan afgebeeld: Hashash rechts en Al-Faleh links. Onder hun afbeeldingen staat dat de jongens op dinsdagavond 20 juni 2023 als martelaren zijn gestorven op het terrein van het Balatakamp. Volgens het begeleidende artikel was een ongelukkige explosie de doodsoorzaak.

Ook op de website van Palestina Post staat een artikel over de dood van Hashash en Al-Faleh, respectievelijk 17 en 18 jaar oud, in Balata door een lokaal gemaakte bom. Bij de explosie raakte een derde jongen - op de foto’s bij de artikelen links van Hashash afgebeeld, met een pet op - zwaargewond.

Een verslag van PalestineTV op YouTube toont de begrafenis van de jongens op 21 juni, een dag na hun dood. Vanaf 4:24 minuten komt de moeder van Hashash in beeld. Het is duidelijk dezelfde vrouw als op de video die op Facebook en X circuleert. In deze video op YouTube is ze te zien bij het graf van haar zoon. Op 28 september nam ze dus deel aan een herdenkingsbijeenkomst voor onder andere haar zoon.

Hamas had met die herdenking weinig of niets te maken. Hamas is voornamelijk actief in de Gazastrook. De Westelijke Jordaanoever, waar Balata ligt, wordt bestuurd door de Palestijnse Autoriteit, onder leiding van Fatah. Op de poster waarmee de dood van de jongens werd gecommuniceerd, staat het logo van Fatah. Er zijn grote onderlinge verschillen tussen Hamas en Fatah.

Tweede video in Gaza

De tweede video uit de Facebookpost is niet op de Westelijke Jordaanoever, maar in Gaza gemaakt. Ook deze video verscheen op het Telegramkanaal - en in kortere versie ook op de Instagram - van Palestina Post, op 9 oktober 2023.

De twee vrouwen in deze video lijken wanhopig op zoek naar de dochter van één van hen. Het onderschrift bij de video luidt: "'In godsnaam, mijn dochter, zeg me dat ze nog leeft!' Een pijnlijk tafereel uit de Gazastrook."

Op de beelden is te zien dat het tafereel zich inderdaad in de Gazastrook afspeelt en wel bij het Al-Shifa ziekenhuis in Gaza-Stad. De gebouwen in de video zijn te herkennen op foto’s van dat ziekenhuis op Google Maps. Er vielen in de dagen rond 9 oktober veel doden in die omgeving door Israëlische bombardementen. Het is in die context dat de vrouw zoekt naar haar dochter.

Het is vooralsnog niet mogelijk om de identiteit van de vrouwen in deze video vast te stellen. Toch is op de video’s op Telegram en Instagram duidelijk te zien dat de twee vrouwen in Gaza-Stad niet lijken op de twee vrouwen bij de herdenkingsbijeenkomst in Balata op de Westelijke Jordaanoever. Deze beelden zijn namelijk van hogere kwaliteit.

Gaza en de Westelijke Jordaanoever worden van elkaar gescheiden door Israël. Israël houdt controle over de verplaatsing van Palestijnen tussen beide gebieden, die alleen bij uitzondering wordt toegestaan. Deze bewegingsrestricties zijn goed gedocumenteerd door onder andere het Israëlisch Informatiecentrum voor Mensenrechten in de Bezette Gebieden B’Tselem en de Verenigde Naties (hier en hier). Het is dus vrijwel onmogelijk dat twee Palestijnse vrouwen zomaar op en neer kunnen reizen tussen de twee gebieden; al helemaal als ze gelieerd zouden zijn aan Hamas.

(Stand van zaken: 02.11.2023)