Studie over ijsplaten Antarctica is slechts een momentopname

Hoe is het gesteld met het ijs op de Zuidpool? Goed, zou een recente studie aantonen: de hoeveelheid ijs zou zijn toegenomen in de laatste jaren. Dat "in tegenstelling tot wat de klimaathysterie ons wil doen geloven", aldus een Facebookpost, die al ruim duizend keer werd gedeeld. De studie is echt, maar is de conclusie die men online eruit trekt correct?

Beoordeling

De studie bestudeert de natuurlijk cyclus van ijsplaten op Antarctica, maar er kunnen geen conclusies uit worden getrokken over de totale ijsmassa op de Zuidpool, noch over klimaatverandering. De gemakkelijke conclusie, die online wordt gemaakt, is dan ook fout.

Feiten

Eerst en vooral: niet alle ijs op Antarctica is over dezelfde kam te scheren. Ten eerste is er landijs. Daaronder vallen ijskappen en gletsjers. Dan is er de ijsplaat (of ice shelf in het Engels): ijs dat drijft op zee, maar verbonden is met het landijs. Die ijsplaat is het onderwerp van deze studie, die op sociale media wordt aangehaald.

Het klopt dat die ijsplaten op bepaalde plaatsen in Antarctica zijn gegroeid. Maar dat wil niet zeggen dat men daaruit zo maar kan concluderen dat "het ijs" is toegenomen en "de klimaathysterie" overdreven of uitgevonden is.

Ijsplaten hebben een natuurlijke cyclus van groei en krimp, zo legt glacioloog aan de TU Delft en Universiteit Utrecht Bert Wouters aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) via mail uit. "Ze worden continu gevoed door ijs dat vanop land de oceaan instroomt, waardoor ze groeien. Op een bepaald moment worden ze zo groot dat ze instabiel worden en dan breekt er een stuk af."

Wanneer dat precies gebeurt, is dan weer onvoorspelbaar, aldus glacioloog Frank Pattyn van de Université Libre de Bruxelles. Hij bestudeert onder andere de Koning Boudewijn-ijsplaat in Oost-Antarctica. "In de jaren 60 ging een stuk van die ijsplaat al ver de zee in en dacht men dat die eens zal moeten gaan afbreken. Dat is vorig jaar pas gebeurd", vertelt hij dpa via de telefoon.

Kurk op een fles

Die cyclus kan dus behoorlijk lang duren. "Het is dan ook niet verbazend dat de studie laat zien dat een aantal ijsplaten gegroeid zijn", aldus Wouters. Het is wel belangrijk te vermelden dat de groei bijna uitsluitend in Oost-Antarctica is. "In West-Antarctica zien we zo goed als overal krimp. Dit is zorgwekkend, omdat de West-Antarctische ijskap instabiel is."

Zorgwekkend ook omdat ijsplaten een belangrijke rol vervullen op de Zuidpool. "Ze functioneren als een kurk op een fles: ze houden het landijs op hun plaats. Als zo'n ijsplaat afbreekt kan een gletsjer versnellen en eens het in de zee terechtkomt draagt dat bij tot de zeespiegelstijging", zegt Pattyn.

Momentopname

Het ijs op land krimpt nog steeds snel, zoals recente studies aantonen. Een gemakkelijke conclusie is dan ook niet echt te trekken uit de studie die in online berichten wordt gebruikt. "Eigenlijk is het een momentopname. Je moet het op lange termijn zien en het evenwicht in het oog houden. Het is een mooie studie om de evolutie van de ijsplaten in kaart te brengen, maar je kunt er geen conclusie uit trekken over de algemene toestand van de ijskap", zegt Pattyn.

Dat bevestigt ook één van de auteurs van de studie, Julia Andreasen, aan dpa via mail. "Onze studie focust op de natuurlijke cyclus van ijs op de ijsplaten en legt het patroon vast van 34 ijsplaten over een periode van 11 jaar", vertelt Andreasen.

"We geloven dat klimaatverandering echt is, maar we maken daarover geen conclusies in onze studie. Wat we wel doen is een momentopname vastleggen van deze ijsplaten op basis van satellietbeelden", zegt Andreasen. "We doen ook evenmin een uitspraak over evolutie van de totale ijsmassa in Antarctica."

Sociale mediagebruikers die de studie dus zien als bevestiging van onnodige "klimaathysterie" lopen op de feiten vooruit.

(Stand van zaken: 21.06.2023)

---

Opmerking: deze factcheck werd geüpdate op om een typfout in de titel te corrigeren.