Kolen zorgen voor 14 procent van Nederlandse elektriciteit

Elektrische auto's zouden noch milieu-, noch mensvriendelijk zijn. Althans, dat wordt op Facebook beweerd. Het lijkt voer voor een brede discussie over het gebruik van elektrische voertuigen, maar de Facebookgebruiker komt met specifieke argumenten: elektrische wagens zouden op elektriciteit rijden die voor 90 procent uit kolencentrales komt. Dat blijkt nogal overdreven.

Beoordeling

Kolen zijn verantwoordelijk voor zo'n 14 procent van de elektriciteitsopwekking in Nederland, en 36 procent wereldwijd. Waar auto's op fossiele brandstof - zoals de naam zegt - honderd procent fossiele brandstoffen gebruiken, rijden elektrische wagens in Nederland op een energiemix waarvan zo'n 33 procent hernieuwbaar is. 

Feiten

Elektrische auto's rijden op de stroom die uit het stopcontact komt. Hoe 'groen' deze auto's rijden, hangt dus af van de elektriciteitsmix die geleverd wordt. Dat online naar het aandeel van kolencentrales in de energiemix wordt gewezen, is op zich niet vreemd. Het is de energiebron die het meest vervuilend is, op vlak van CO2-uitstoot.

Wat het exacte aandeel van kolen is in de elektriciteitsmix, verschilt echter van land tot land. Maar voor zowel Nederland, als wereldwijd, komt de elektriciteitsopwekking door kolen momenteel niet in de buurt van de 90 procent.

In Nederland waren kolen in 2021 goed voor 16,54 miljard kWh. Dat is een stijging tegenover de jaren ervoor, en komt uit op zo'n 14 procent van de totale elektriciteitsmix; een stuk minder dan 90 procent dus. Het aandeel hernieuwbare energie in 2021 was 33 procent van de totale elektriciteitsopwekking in Nederland.

Wereldwijd kwam in 2021 zo'n 36 procent van de elektriciteitsopwekking uit kolen. Ook dit is een heel stuk minder dan 90 procent. Zo'n 28 procent van de elektriciteitsopwekking wereldwijd komt uit hernieuwbare bronnen. 

China, het land dat verreweg het meeste teert op elektriciteit uit kolen, komt in 2021 uit op 55 procent elektriciteitsopwekking uit kolen. In 1965 zat het land wel dicht bij de 90 procent, toen haalde het 87 procent van zijn elektriciteit uit kolen. Maar dat aandeel is dus sterk gedaald door de jaren heen. 

Energie en elektriciteit

De cijfers die hierboven genoemd worden, hebben betrekking op de opwekking van elektriciteit die uit het stopcontact komt. Hiernaast wordt nog meer energie opgewerkt voor verwarming en transport. De energiebron wordt dan niet eerst in elektriciteit omgezet, maar meteen in hitte of kinetische energie. Ook met deze energieopwekking meegerekend, hebben kolen nog steeds niet een aandeel van 90 procent in de energieproductie.

Wereldwijd was bij de totale energieopwekking in 2021 het aandeel van kolen kleiner dan bij enkel elektriciteitsopwekking; 25,21 procent tegenover 36,26 procent. Het aandeel fossiele brandstoffen is daarentegen wel een stuk groter: 85 procent bij totale energie tegenover 61,8 procent bij elektriciteitsopwekking. Dit verschil is te wijten aan het aandeel van olie. Dat is bijna verwaarloosbaar bij elektriciteitsopwekking, maar heeft het grootste aandeel in totale energieopwekking. Dat komt met name door transport.

In Nederland is het aandeel van kolen in de totale energieopwekking maar 6,9 procent in 2021. Ook hier stijgt het aandeel olie spectaculair tegenover de elektriciteitsmix, naar 44,6 procent. Het aandeel hernieuwbare energie ligt slechts rond de 12 en 13 procent.

Hoewel energie uit kolen dus slechter voor het milieu is dan energie uit olie, zijn het beide fossiele brandstoffen. En waar 'traditionele' auto's op honderd procent fossiele brandstof rijden, is dit volgens de cijfers uit 2021 voor elektrische auto's in Nederland maar 63,3 procent. Hoe dan ook is het onzin dat de elektriciteitsopwekking uit kolen in Nederland of wereldwijd rond de 90 procent zou zitten. 

Kobalt

Tot slot valt op te merken dat kobalt inderdaad vaak gebruikt wordt in het productieproces van de batterijen voor elektrische auto's (hoewel er ook onderzoek wordt gevoerd naar batterijen die geen kobalt nodig hebben). Kobalt wordt vooral in de Democratische Republiek Congo gewonnen, en dit is niet zelden problematisch. 

Maar, zoals Deutsche Presse-Agentur (dpa) al eerder schreef, dit is geen exclusief probleem voor elektrische wagens. Smartphones en laptops gebruiken bijvoorbeeld ook kobalt in hun batterijen. Zulke draagbare elektronische producten waren in januari 2022 verantwoordelijk voor en groter deel van de kobaltvraag dan elektrische auto's.

Hoewel door de stijgende vraag naar elektrische auto's ook de vraag naar kobalt stijgt, is het dus overdreven om problemen rond kobaltwinning enkel bij die auto's niet te leggen. Daar komt overigens bij dat auto's die op fossiele brandstoffen rijden ook niet helemaal vrij van kinderarbeid zijn, aldus een rapport uit juni 2020. 

(Stand van zaken: 31.05.2023)