Russische soldaten doodden burgers in Boetsja

(waarschuwing: de pagina’s waarnaar in dit artikel gelinkt wordt kunnen schokkende beelden bevatten)

Nadat het Russische leger zich eind maart en begin april 2022 terugtrok uit Boetsja, een voorstad van Kiev, bleef een groot aantal gedode burgers op straat achter. Op Facebook wordt beweerd dat beelden van lijken in de straten pas op 3 april naar buiten kwamen. Beelden gemaakt op 2 april zouden bewijzen dat er op dat moment nog geen lichamen lagen. Een Facebookgebruiker meent daaruit te kunnen concluderen dat Russische soldaten deze mensen niet hebben vermoord. 

Beoordeling

De beweringen zijn vals. De eerste foto’s en video’s van lichamen op straat in Boetsja kwamen al op 1 april 2022 aan het licht. Er is overweldigend bewijs dat de lichamen daar al sinds half maart lagen. Boetsja was toen nog geheel onder Russische controle. De New York Times heeft zelfs weten vast te stellen welk Russisch regiment verantwoordelijk is voor het bloedbad en publiceerde beeldmateriaal van verschillende moorden.

Feiten

Het klopt niet dat beelden van dode burgers in de straten van Boetsja pas op 3 april 2022 begonnen te verschijnen. Nadat de Russische troepen zich hadden teruggetrokken, bereikten journalisten van AFP de stad in de middag van 2 april. Voor zover bekend waren zij de eerste journalisten die Boetsja toen bereikten.

Diezelfde dag publiceerde France 24 enkele foto’s van lichamen die de AFP-journalisten op straat aantroffen. Eveneens op 2 april verscheen er een verslag op de website van de BBC, met videobeelden en een foto waarop dode mensen te zien zijn in de straten van Boetsja.

Op 1 april werd er op Facebook al een video geplaatst waarin de lichamen in de straten van Boetsja te zien zijn. De video heeft een watermerk van het Oekraïense Telegramkanaal Kievskij Dvizj. Het is niet geheel duidelijk wie de video heeft gemaakt, maar volgens verschillende media (hier, hier) gaat het om een lokale ambtenaar. In ieder geval bestaat er geen twijfel over het feit dat deze video de Jabloenska-straat in Boetsja toont.

Russische leger verlaat Boetsja

De Russische troepen begonnen zich eind maart terug te trekken uit Boetsja. In de eerste dagen van april kreeg Oekraïne de stad geheel onder controle. Op 1 april plaatste de burgemeester van het stadje een video op Facebook, waarin hij zei dat Boetsja op 31 maart was bevrijd. Eerder op 1 april zei een secretaris van de gemeenteraad echter dat de stad nog steeds deels was bezet. Hij sprak toen ook al over dode lichamen.

Op 2 april plaatste de nationale politie van Oekraïne een video op YouTube van het schoonvegen van de stad. Het is dezelfde video die volgens de Facebookgebruiker moet bewijzen dat er geen lijken op straat lagen op 2 april. In de volledige versie van de video zijn na 0:24 en na 4:52 wel degelijk doden te zien. Dat de video geen straten toont waarin heel veel dode burgers liggen, bewijst niet dat die straten en die doden er niet waren.

Lichamen lagen er al in maart

Veel dode burgers lagen in de Jabloenska-straat. Beelden daarvan doken dus al op 1 april 2022 op, toen nog onduidelijk was in hoeverre het Russische leger zich uit de stad had teruggetrokken. Satellietbeelden tonen aan dat de lichamen er zelfs al veel eerder lagen: vanaf de eerste helft van maart, toen Boetsja nog volledig onder Russische controle stond.

De New York Times publiceerde satellietbeelden van Maxar Technologies. Op een beeld daterend van 19 maart, zijn zeven lichamen te zien die verspreid in de Jabloenska-straat liggen.

De BBC vergeleek de satellietbeelden met de video die op 1 april op Facebook verscheen. Net als de New York Times kwam ook de BBC tot de conclusie dat de lichamen die op de satellietbeelden te zien zijn, op precies dezelfde plekken liggen als de lichamen in de video. Het gaat dus duidelijk om dezelfde lichamen.

Zowel de New York Times als de BBC claimt ook over een satellietbeeld van 11 maart te beschikken waarop de lichamen al te zien zijn, zij het minder duidelijk.

Dronebeelden van Boetsja in maart

De vanuit Letland opererende Russische journalistieke website Meduza verkreeg dronebeelden van Boetsja, gemaakt tussen 23 en 30 maart 2022. De beelden zijn afkomstig van Sergej "Botsman" Korotkich, een extreemrechtse commandant in het Azov vrijwilligersregiment dat meevecht aan Oekraïense zijde. Korotkich zegt dat zijn strijders regelmatig de Russische posities filmden met een drone.

Meduza heeft de beelden door onafhankelijke experts laten verifiëren. Op basis van meteorologische gegevens en een analyse van de schaduwen op de beelden, kwamen twee experts los van elkaar tot de conclusie dat de eerste video waarop de lijken te zien zijn, onmogelijk na 26 maart 2022 gemaakt kan zijn. De conclusies van de experts kwamen overeen met de metadata van de video’s.

Ook op de beelden die Meduza publiceerde, is goed te zien dat de lichamen op dezelfde plekken in de Jabloenska-straat liggen als de lichamen op de foto’s van AFP en het filmpje op Facebook van 1 april. Er is dus geen twijfel over mogelijk dat de lichamen al op straat lagen toen Boetsja nog volledig in Russische handen was.

234ste luchtaanvalsregiment

Inmiddels heeft de New York Times, na maandenlang onderzoek, kunnen vaststellen dat het Russische 234ste luchtaanvalsregiment onder leiding van luitenant-kolonel Artjom Gorodilov verantwoordelijk is voor het doden van de burgers in de Jabloenska-straat.

De krant claimt duizenden uren aan videomateriaal te hebben geanalyseerd van beveiligingscamera’s, mobiele telefoons van omwonenden en drones van het Oekraïense leger.

Door het combineren van markeringen op militaire voertuigen, codenamen van commandanten die te horen waren in hun radiocommunicatie en gegevens van telefoongesprekken die Russische soldaten voerden met de telefoons van hun slachtoffers, wist de New York Times een groot aantal soldaten van het 234ste luchtaanvalsregiment te identificeren. Op vier verschillende locaties is gefilmd hoe Russische soldaten burgers doodschieten.

Witte doeken

De Facebookpost stipt "het mysterie van de witte armbanden" aan, verwijzend naar de witte doeken die sommige slachtoffers om hun arm dragen, of waarmee hun handen zijn vastgebonden. Mensen die deze doeken dragen zouden zich als pro-Russisch identificeren en daarom niet door Russische soldaten gedood kunnen zijn. Dat is onzin.

Mensen die de bezetting van Boetsja hebben meegemaakt, vertelden aan verschillende media (hier en hier) dat burgers door Russische soldaten werden gedwongen de witte doeken te dragen, of ze simpelweg droegen om niet doodgeschoten te worden. Het dragen van een witte doek door een slachtoffer, is geen bewijs van de identiteit van de moordenaar. Op de beelden van de New York Times is te zien dat de handen van sommige van de mannen die werden geëxecuteerd door Russische soldaten waren vastgebonden met witte doeken.

De Facebookpost verspreidt het valse narratief dat de slachtpartij in Boetsja in scène zou zijn gezet door (onderdelen van) de Oekraïense strijdkrachten. Dat narratief wordt al sinds april 2022 verspreid door Facebookgebruikers en vertegenwoordigers van de Russische overheid. Dpa schreef al verschillende factchecks (hier, hier, hier, hier en hier) die desinformatie over Boetsja ontkrachten.

(Stand van zaken: 20.04.2023)