De aarde warmt wel degelijk op

Een kaart die wordt gedeeld op Facebook zou aantonen dat de aarde in de laatste 43 jaar slechts 0,3 graden is opgewarmd. Omdat die 0,3 graden "minder dan de foutmarge" zou zijn, concludeert een Facebookgebruiker ook dat de aarde helemaal niet opwarmt. Klopt er iets van deze beweringen?

Beoordeling

De beweringen zijn fout. De kaart toont slechts hoeveel de voorspelde gemiddelde temperatuur op aarde op één enkele dag afwijkt van de temperatuur op diezelfde dag in een reeks eerdere jaren. Dat zegt niets over de opwarming op langere termijn, want de temperatuur varieert per dag. Op grond van metingen en vergelijkingen op lange termijn schatten klimaatwetenschappers in dat de aarde de laatste 43 jaar grofweg 0,8 graden is opgewarmd.

Feiten

Op de kaart die op Facebook wordt gedeeld, is te zien dat die afkomstig is van climatereanalyzer.org, een website van de Universiteit van Maine in de Verenigde Staten. Wie op die website de link Today’s Weather Maps volgt en vervolgens op 2m Temp Anomaly klikt, vindt daar een kaart van precies hetzelfde soort.

Deze kaart wordt elke dag ververst. Die uit de Facebookpost dateert van 24 december 2022. Wie nu naar de website gaat, vindt daar de kaart van vandaag.

De kaart toont niet, zoals wordt beweerd, hoeveel de aarde in de laatste 43 jaar is opgewarmd. Op de website, onder het kopje Data Sources & Information, staat uitgelegd wat de kaart wel laat zien.

De "2m T Anomaly" die de kaart illustreert, is "de afwijking van de voorspelde temperatuur van de huidige dag van een lange termijngemiddelde voor dezelfde dag van het jaar." De "2m" staat voor de temperatuur op twee meter boven het aardoppervlak.

Dat betekent dat de afbeelding in de Facebookpost toont dat de voorspelde temperatuur voor 23 december 2022 (de data onder de kaart gaan over de vorige dag) 0,3 graden hoger was dan de gemiddelde temperatuur op diezelfde dag in een lange reeks jaren daarvoor.

Overigens wordt de temperatuur van de huidige dag niet afgezet tegen een gemiddelde van de afgelopen 43 jaar. Het lange termijngemiddelde wordt berekend over de 22 jaar van 1979 tot en met 2000. De gegevens onder de kaart van 23 maart 2023 tonen bijvoorbeeld dat de voorspelde temperatuur van 22 maart 2023 0,61 graden hoger lag dan de gemiddelde temperatuur op aarde op 22 maart in de jaren 1979-2000.

De aarde warmt op

De aarde warmt wel degelijk op; daarover bestaat onder het overgrote deel van klimaatwetenschappers geen twijfel. Dat blijkt onder andere uit het nieuwste rapport van de gezaghebbende Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties, dat deze week werd gepubliceerd.

Hoeveel de aarde is opgewarmd in de laatste 43 jaar is niet heel precies te zeggen. Men kan niet zomaar een enkel jaar als basis nemen en de temperatuur in dat jaar vergelijken met de temperatuur 43 jaar later. Dat komt omdat niet alleen de dagelijkse, maar ook "de jaarlijkse temperaturen variëren binnen een stijgende trend," zo vertelt klimaatwetenschapper Leo Meyer, die meewerkte aan eerdere IPCC-rapporten, aan Deutsche Presse-Agentur (dpa).

Opwarming van de aarde wordt dan ook meestal aangetoond door de gemiddelde temperatuur van een langere periode te vergelijken met de gemiddelde temperatuur van een eveneens lange periode in het verleden. Het IPCC-rapport stelt (pag. 6) dat de gemiddelde temperatuur op aarde in de periode 2011-2020 ongeveer 1,1 graden Celsius hoger lag dan in de periode 1850-1900. Dit wordt bevestigd door onderzoeksinstituten die zich met het onderwerp bezighouden, zoals het Britse meteorologisch instituut Met Office en NASA.

De laatste 43 jaar

Toch is een goed geïnformeerde schatting voor de afgelopen 43 jaar wel te maken. Klimaatwetenschapper Gert Jan-Nabuurs, die meewerkte aan het meest recente IPCC-rapport, wijst op deze grafiek. Die illustreert de datasets van drie gerenommeerde onderzoeksinstituten, gebaseerd op talloze metingen.

De jaarlijkse gemiddelde temperatuur op het aardoppervlak wordt vergeleken met de gemiddelde temperatuur in de periode 1961-1990. Vanaf 1980 is er, ondanks grote verschillen per jaar, een duidelijke trend in de richting van 0,8 graden opwarming te zien.

Meyer verwijst naar grafieken in een artikel van NASA. Onderaan het artikel worden de metingen van vijf gerenommeerde onderzoeksinstituten gevisualiseerd. De temperatuur per jaar wordt afgezet tegen de gemiddelde temperatuur van de periode 1951-1980. Alle grafieken laten een stijgende trend zien vanaf 1980 en tonen dat de laatste paar jaren structureel tussen de 0,8 en 1 graad warmer waren dan de periode waarmee wordt vergeleken.

Nabuurs houdt het met zijn schatting voor de afgelopen 43 jaar dan ook op ongeveer 0,8 graden. Meyer zegt tegen dpa dat gerust kan worden uitgegaan van minstens 0,8 tot 0,85 graden opwarming in de laatste 43 jaar.

Oorzaken en gevolgen

Over de oorzaken van de opwarming van de aarde is het IPCC-rapport, evenals NASA en Met Office, duidelijk. De aarde warmt op door toedoen van menselijke activiteit, voornamelijk door de uitstoot van broeikasgassen, waarvan CO2 en methaan de grootste boosdoeners zijn.

De gevolgen van opwarming op de schaal die nu plaatsvindt, kunnen ingrijpend zijn op talloze terreinen. Het IPCC-rapport meldt onder de vele gevolgen die nu al zichtbaar zijn: verlies van beschikbaarheid van water, toename van besmettelijke ziektes, het op drift raken van mensen en toename van extreme weersituaties zoals cyclonen, droogte en overstromingen. Daarbij zijn de regio’s die het minst bijdragen aan de opwarming van de aarde, juist het meest kwetsbaar voor de gevolgen ervan.

(Stand van zaken: 23.03.2023)