Rob Jetten snapt wel degelijk hoe het zit met 'stikstof'

Op sociale media wordt de dossierkennis van Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, in twijfel getrokken. Volgens deze gedeelde afbeelding van het "Ministerie voor Klimaatonzin en Energie" heeft Jetten gezegd: "Stikstof is een stofje dat een verstikkende deken legt over onze natuur, daar gaan onze bossen en planten dood van". Gebruikers op Facebook en Twitter twijfelen nu of Jetten wel geschikt is voor zijn rol: de atmosfeer zou namelijk voor zeventig procent uit stikstof bestaan, hij lijkt het dus niet echt te snappen. Maar, waar komt deze afbeelding vandaan en wie heeft het hier bij het rechte eind?

Beoordeling

Stikstof wordt in de volksmond gebruikt om zowel stikstof (N2) als ook de verbindingen die stikstof met andere stoffen aangaat, zoals stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3), aan te duiden.

Jetten doelt in zijn uitspraak op deze stikstofverbindingen. Die zijn in overvloed schadelijk voor het milieu. Stikstof in de moleculaire vorm N2 maakt meer dan zeventig procent van de atmosfeer uit.

Feiten

Dat de afbeelding door derden in elkaar geknutseld is, blijkt natuurlijk al door de naam van het ministerie rechtsboven: "Ministerie voor Klimaatonzin en Energie". De vroegste versie van de afbeelding die Deutsche Presse-Agentur (dpa) online kon vinden, komt uit juni 2022.

De uitspraak "Stikstof is een stofje dat een verstikkende deken legt over onze natuur, daar gaan onze bossen en planten dood van" deed Jetten echter wel degelijk, namelijk in deze uitzending van de talkshow Op1 in januari 2020. Jetten was toentertijd nog geen minister van Klimaat en Energie, maar fractievoorzitter van D66. Aan de talkshowtafel pleitte hij voor meer actie van het toenmalige kabinet ten opzichte van het stikstofprobleem.

Presentatrice Giovanca voegt voor de duidelijkheid van het verhaal direct aan Jettens woorden toe: "Het gaat vooral om de verbindingen die stikstof maakt". "Ja, precies", zegt Jetten daarop.

Stikstof is een lastige term in het publieke debat, die vaker tot miscommunicatie leidt. Dpa schreef hier in meerdere factchecks al over (zie hier, hier, hier en hier). Er bestaan verschillende vormen van stikstof, die we in de volksmond echter allemaal "stikstof" noemen. Het wordt duidelijker, wanneer we de scheikundige namen erbij pakken.

Stikstof: N2, NOx en NH3

De stikstof waar de sociale mediagebruikers naar verwijzen is de meest pure vorm van de stof, die in de natuur te vinden is: N2. Dit is een kleur- en reukloos gas. Sinds het ontstaan van onze aardatmosfeer enkele miljarden jaren geleden, bestaat ongeveer 78 procent van de lucht uit deze stikstof. N2 is op zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu.

Gevaarlijk kan het worden, wanneer het molecuul N2 chemische verbindingen aangaat met zuurstof (O) en waterstof (H). Dan ontstaan stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). NOx en NH3 zijn op hun beurt wel degelijk schadelijk voor mens en milieu als er te veel van in de lucht zit. Het zijn deze stikstofverbindingen die in de volksmond ook gewoon 'stikstof' worden genoemd.

Stikstofoxiden (NOx) komen vooral door de uitstoot van industrie en verkeer in de lucht. Ammoniak (NH3) ontstaat met name bij dieren in de veeteelt. Omdat momenteel teveel slechte stikstofverbindingen in de lucht zitten, worden maatregelen genomen zoals langzamer rijden op de snelweg en wil Jetten bijvoorbeeld ook dat de veestapel verminderd wordt.

Te veel van deze stikstofverbindingen in de lucht is slecht voor de biodiversiteit in de natuur. Daar doelt Jetten dus op wanneer hij over een "verstikkende deken over de natuur" spreekt. In de spreektaal heeft dat dus niets met stikstof (N2) te maken, maar alles met stikstof (NOx en NH3).

(Stand van zaken: 17.03.2023)

---

Opmerking: Deze factcheck werd geüpdate om een fout te corrigeren in de beoordeling. NH3 is ammoniak, niet methaan. Een referentie naar de aanwezigheid van N2 in de atmosfeer werd aangepast om feitelijker te zijn.