Partijen kiezen zelf of zij op stembiljet staan

Er zou fraude worden gepleegd bij de aankomende verkiezingen van maart 2023, dat wordt beweerd op Facebook (hier, hier). Nederlanders die in het buitenland wonen, kunnen bij die verkiezingen dit jaar voor het eerst indirect stemmen voor de Eerste Kamer, maar onder andere de BBB en de PVV staan niet op het stembiljet voor niet-ingezetenen. Probeert de gevestigde macht deze partijen uit te sluiten, of is er iets anders aan de hand?

Beoordeling

Er is geen sprake van verkiezingsfraude. De BBB en de PVV hebben er zelf voor gekozen om niet verkiesbaar te zijn voor Nederlanders in het buitenland bij de aankomende verkiezingen, waarbij indirect op de Eerste Kamer wordt gestemd. Zij hebben zich niet geregistreerd voor de verkiezing voor het zogenaamde kiescollege niet-ingezetenen.

Feiten

Op 15 maart 2023 worden de Provinciale Statenverkiezingen georganiseerd. Nederlanders kiezen dan hun vertegenwoordigers in het parlement van de provincie waarin zij wonen. Op 30 mei 2023 kiezen deze Provinciale Statenleden dan de leden van de Eerste Kamer.

Nederlanders die in het buitenland wonen, kunnen dit jaar voor het eerst ook invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer. Tot voor kort was dat nog niet mogelijk. Wie niet in een Nederlandse provincie woont, kan namelijk niet meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen.

Dit jaar kunnen Nederlanders die in het buitenland wonen op 15 maart, tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen, een stem uitbrengen voor een speciaal kiescollege voor niet-ingezetenen. Dat kiescollege stemt dan namens Nederlanders in het buitenland op kandidaten voor de Eerste Kamer.

Geen partijen uitgesloten

Elke Nederlandse politieke partij kan kandidaten leveren voor het kiescollege voor niet-ingezetenen. Daarvoor konden partijen zich tot en met 30 januari 2023 registreren bij de gemeente Den Haag.

Kandidaten moeten aan dezelfde voorwaarden voldoen die gelden om te kunnen stemmen voor het kiescollege. Dat wil zeggen dat iedereen zich verkiesbaar mag stellen die 18 jaar of ouder is, de Nederlandse nationaliteit bezit, in het buitenland woont en kiesrecht heeft.

In totaal hebben dertien partijen besloten mee te doen aan deze nieuwe verkiezing voor Nederlanders in het buitenland. Onder meer de PVV, BBB, Denk en de ChristenUnie doen niet mee.

De Facebookposts waarin wordt beweerd dat er verkiezingsfraude wordt gepleegd, delen een artikel van Tubantia. De kop van dat artikel wekt bij sommige Facebookgebruikers het vermoeden dat bepaalde machten willen voorkomen dat mensen op de BBB en de PVV kunnen stemmen. Verderop in het artikel wordt echter uitgelegd dat sommige partijen er zelf voor kiezen om niet mee te doen aan de verkiezing voor het kiescollege voor niet-ingezetenen.

PVV en BBB

De BoerBurgerBeweging (BBB) laat inderdaad weten er zelf voor gekozen te hebben geen kandidaten te leveren. "BBB doet ditmaal niet mee aan het kiescollege voor niet-ingezetenen. De procedures waren erg ingewikkeld en onze focus als jonge partij lag op het rond krijgen van de binnenlandse administratie. Volgende keer kunt u gegarandeerd BBB stemmen," zo valt te lezen op de website van de partij.

De Partij voor de Vrijheid (PVV) heeft niet aangegeven waarom ze niet verkiesbaar is voor Nederlanders die in het buitenland wonen. Deutsche Presse-Agentur (dpa) heeft geprobeerd de PVV te benaderen, maar de partij was niet bereikbaar via telefoon en heeft vooralsnog niet geantwoord op vragen via e-mail.

Een woordvoerder van de afdeling Verkiezingen van de gemeente Den Haag bevestigde telefonisch aan dpa dat de BBB en de PVV niet zijn geweigerd, maar dat zij zich simpelweg niet hebben geregistreerd.

Grondwetswijziging

Nederlanders die in het buitenland wonen, mochten al veel langer stemmen in de Tweede Kamerverkiezingen, maar hadden geen invloed op de vorming van de Eerste Kamer. Het vorige kabinet, Rutte III, had al besloten dat het stemproces moest worden aangepast, zodat Nederlanders in het buitenland "eenvoudiger hun kiesrecht, ook in relatie tot de verkiezing van de Eerste Kamer, kunnen uitoefenen."

Op 5 juli 2022 keurde de Eerste Kamer een grondwetswijziging goed die het stemmen voor het kiescollege niet-ingezetenen mogelijk maakt. Het wetsvoorstel was op 1 februari 2022 al aangenomen in de Tweede Kamer. Onder andere de BBB stemde daar destijds vóór; de PVV stemde tegen.

De grondwetswijziging werd op 18 augustus 2022 gepubliceerd in het staatsblad en werd daarmee van kracht.

(Stand van zaken: 21.02.2023)