'Death panels' waren ook in 2009 al nepnieuws

Veronrustende berichten over Bill Gates gaan momenteel viraal. Deze video zou aantonen dat op de G20-top op Bali de aanwezige wereldleiders duidelijk zouden hebben gemaakt dat in de nabije toekomst 'death panels' (oftewel: overlijdenspanels) nodig zijn om het leven van zieke mensen te beëindigen, vanwege hoge medische kosten. 'Zeer gevaarlijke man!', vindt deze Facebookgebruiker. Maar, was Bill Gates eigenlijk op Bali? En deed hij überhaupt dergelijke uitspraken? Het blijkt dat de nieuwe zorgen van social mediagebruikers op oud nepnieuws zijn gebaseerd.

Beoordeling

Bill Gates sprak niet op de afgelopen G20-top op Bali. Het videofragment dat dit zou moeten aantonen is 12 jaar oud. Ook in de orginele video zegt hij niet dat er spoedig 'death penals' moeten komen. Zijn uitspraken hierover zijn volledig uit hun context gehaald.

Feiten

Om de foutieve claim maar direct uit de wereld te helpen: Bill Gates sprak afgelopen november de leiders van de G20 niet toe, noch was hij aanwezig op de B20 die hieraan vooraf ging (het verschil tussen G20 en B20 wordt in deze factcheck uitgelegd). Gates was op dat moment op werkbezoek in Kenia, zoals deze tweet van Gates zelf, en dit bericht van de president van Kenia bewijzen.

Waar komt de video, waarin Gates het woord 'death panels' in de mond neemt, dan wel vandaan? Op de oranje achtergrond in de video zijn de woorden 'Atlantic' en 'The Aspen Institute' te lezen. Dit had de oplettende social media gebruiker overigens ook al uitsluitsel kunnen geven dat het interview niet op Bali plaatsvond: de achtergrond van het podium daar zag er heel anders uit, met duidelijke verwijzingen naar de betreffende bijeenkomst.

Een langere versie van het vermeende G20-filmpje staat op Youtube op het kanaal FORA.tv en dateert van september 2010. Het fragment werd opgenomen tijdens het Aspen Ideas Festival, gehouden van 5 tot en met 10 juli 2010 in Aspen, Colorado. Uit de videobeschrijving valt op te maken dat Gates wordt geïnterviewd door Walter Isaacson, toentertijd directeur van het Aspen Institute, over onderwijs en het gezondheidssysteem in de Verenigde Staten.

Gates legt in het interview uit dat de VS een groot deel van haar bnp uitgeeft aan medische kosten. Geld dat ergens vandaan moet komen en waardoor in andere beroepsgroepen, zoals leraren, bezuindigd moet worden. 'Dat is een afweging die de samenleving maakt', zegt Gates. Een afweging waarover niet echt te disussiëren valt, want gaat Gates verder: 'dat wordt het "death panel" genoemd, en die discussie mag je niet voeren'. Op geen enkele manier spreekt Gates over een toekomstig invoeren van deze 'death panels'. Hij toont met zijn voorbeeld aan dat een maatschappelijke discussie over de uitgave van medische kosten een beladen onderwerp is.

Death panels

En wat bedoelt Gates met deze 'death panels'? Hij heeft het concept niet zelf bedacht, maar verwijst naar een verhitte discussie in de VS uit het jaar daarvoor, 2009. Toentertijd werden wetsvoorstellen ingediend voor de in 2010 ingevoerde Obamacare, waarmee iedere Amerikaan verplicht werd een zorgverzekering af te sluiten. In een van deze wetsontwerpen werd het idee geopperd geld beschikbaar te stellen voor artsen om adviserende gesprekken over euthanasie te voeren met patiënten die daar vrijwillig om vroegen. Idee was het sterfproces humaner te maken.

Dit voorstel heeft nooit het Obamacare-pakket gehaald, maar is wel verdraaid door critici, die - volledig onterecht - meenden dat de regering oudere en zwakkeren wilde euthaniseren. De Republikeinse Sarah Palin sprak in een Facebookpost over 'death panels', 'waar bureaucraten bepalen hoe productief iemand nog in de samenleving is'. Het beladen begrip was geboren. En dat hoewel geen enkel wetsvoorstel in het Witte Huis toentertijd een dergelijke inmening van de staat in het leven van haar burgers beoogde. De factchecking website Politifact bestempelde deze 'death panels' als leugen van het jaar 2009.

Het idee van death panels blijkt hardnekking nepnieuws, dat in 2009 voor veel polarisatie in de Amerikaanse samenleving zorgde, zoals dit verslag van Associated Press (AP) laat zien. 'Je weet niet wie de waarheid vertelt', zegt een oudere vrouw (vanaf 1:38). Zelfs na twaalf jaar blijkt nepnieuws over deze door niemand ooit voorgestelde 'death panels' nog steeds wortel te schieten.

(Stand van zaken 23.11.2022)