Nederlandse boeren mogen bloemkool blijven telen

Andijvie, bloemkool, winterpenen. Vanaf volgend jaar zouden Nederlandse boeren ze niet meer mogen verbouwen. Dat is althans wat verschillende posts op Facebook (hier, hier, hier en hier) ons willen doen geloven. Ook op Twitter wordt er gesuggereerd dat allerlei groenten verboden zullen worden. Er gaat een lijst met gewassen rond op sociale media, waarvan gezegd wordt dat de overheid boeren verbiedt ze nog te verbouwen in 2023.

Beoordeling

De bewering is onjuist. De (voorlopige) lijst is een opsomming van wintergewassen die een uitzondering gaan vormen binnen het Nederlandse actieprogramma voor uitvoering van de Europese Nitraatrichtlijn voor de periode 2022-25. De Minister van Landbouw moedigt daarvoor het verbouwen van andere gewassen in de winter aan, maar deze gewassen mogen in de winter óók op het land staan.

Feiten

De lijst die rondgaat op sociale media werd oorspronkelijk gepubliceerd door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De lijst werd gepubliceerd in het kader van een consultatie. Dat wil zeggen dat het Ministerie de belanghebbenden, in dit geval de Nederlandse landbouwers, om advies vraagt.

Onderwerp van de consultatie zijn enkele maatregelen uit het "Zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn 2022-2025" die op 1 januari 2023 moeten ingaan. De Nitraatrichtlijn heeft volgens het Ministerie tot doel "de waterverontreiniging die wordt veroorzaakt of teweeggebracht door nitraten uit agrarische bronnen te verminderen."

Landbouwers gebruiken (kunst)mest om hun gewassen te laten groeien. Die (kunst)mest bevat stikstof, die de planten nodig hebben. Het deel van die stikstof dat niet door de gewassen wordt opgenomen, kan in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen en dat verontreinigen. Dat heet nitraatuitspoeling.

De Europese Nitraatrichtlijn schrijft voor dat alle EU-lidstaten elke vier jaar een actieprogramma opstellen. Daarin wordt vastgelegd welke maatregelen worden genomen om de nitraatconcentratie onder de 50 mg per liter grondwater te krijgen. Nederland kampt met een slechte waterkwaliteit en moet extra stappen ondernemen, wil het deze doelstelling halen (zie hier en hier).

Vanggewassen en winterteelten

In de consultatie worden aan de belanghebbenden twee gewassenlijsten voorgelegd: een lijst met vanggewassen en een lijst met winterteelten. Het gaat nog niet om definitieve lijsten, maar om voorstellen.

Vanggewassen kunnen na de oogst van het hoofdgewas dat een boer verbouwt, worden ingezaaid op hetzelfde stuk bouwland waar net geoogst is. Deze gewassen onttrekken dan de achtergebleven stikstof aan de grond, zodat die niet in het grondwater terechtkomt.

Sinds eerdere actieprogramma’s gold er al een verplichting tot het inzaaien van een vanggewas na de oogst van maïs en consumptie- en fabrieksaardappelen voor boeren die verbouwen op zand- en lössgronden.

Het Zevende Actieprogramma wil dat ook na de oogst van overige gewassen op zand- en lössgrond een vanggewas wordt ingezaaid. De voorgestelde verplichting geldt dus niet voor boeren op klei- en veengronden, waar de grondwaterkwaliteit gemiddeld "beter op orde" is.

In plaats van een vanggewas, kunnen boeren op zand- en lössgronden echter ook kiezen voor een winterteelt. Dit zijn gewassen die heel weinig stikstof en andere nutriënten in de grond achterlaten, of zelfs in het najaar meer stikstof opnemen dan een vanggewas.

De lijst die nu op sociale media rondgaat, is een lijst winterteelten waarvan de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) voorstelt om ze toe te staan in plaats van een vanggewas.

Kortom: het wordt niet verboden om andijvie of winterpenen te telen, zoals de Facebookpost beweert. Het is eerder andersom: wie deze groenten tot diep in het najaar op het land heeft staan, onttrekt zich aan de verplichting om de hele winter vanggewassen zoals vezelvlas en stoppelknollen op het land te houden.

Een Brabantse boerin reageerde op de geplande regelgeving in een veel gedeelde video, waar inmiddels ook een factcheck op is uitgevoerd.

Noot 1: In de voorlaatste alinea is verduidelijkt dat winterteelten als andijvie en winterpeen niet in het najaar worden gezaaid, maar tot laat in het najaar op het veld kunnen blijven staan. Vanggewassen hoeven na de oogst van deze winterteelten niet meer te worden gezaaid.

Noot 2: In de laatste alinea is de verwijzing naar de video van een Brabantse boerin toegevoegd.

(Stand van zaken: 26.10.2022)