Ook vóór 1 april was dood door Russische aanval mogelijk

De herovering van de stad Izjoem is de nieuwste aanleiding voor speculatie en wantrouwen rond de oorlog in Oekraïne. Bij deze herovering werden graven ontdekt met lichamen die tekenen van marteling vertoonden. Een stel kruizen op de rustplaats van een aantal personen zou ook volgens Nederlandse berichten verdacht zijn. De sterfdatum is namelijk 9 maart. "Laat ons je eraan herinneren dat de Russische troepen Izyum op 1 april onder controle hadden. Dat wil zeggen, Oekraïners werden hier al vóór de komst van Russische soldaten begraven," klinkt het. Maar zo kort door de bocht valt dat niet te concluderen.

Beoordeling

Ook voor 1 april waren er in Izjoem hevige bombardementen en gevechten tussen het Oekraïense en Russische leger. Het is dus onjuist om te stellen dat de Russische soldaten voor 1 april nog niet aanwezig waren en dus ook geen Oekraïense burgerslachtoffers konden veroorzaken. Daarnaast gebruikte een Oekraïense overheidsfunctionaris de foto in kwestie niet als bewijs voor 'marteling en executie'.

Feiten

Na maanden van Russische bezetting kwam de Oost-Oekraïense stad Izjoem halverwege september weer in handen van Oekraïne. Na de herovering werden volgens de autoriteiten meer dan 440 graven ontdekt op een begraafplaats in een bos.

In dat bos werd ook de foto gemaakt die online wordt gedeeld. Deze toont de graven van een stel. De 31-jarige Elena en de 34-jarige Dmytro Stolpakovy. Achter hen is het graf te zien van hun zesjarige dochter Olesya. Zij zouden op 9 maart 2022 zijn omgekomen.

Oekraïne claimt op deze plek niet alleen een massagraf te hebben gevonden "met mensen die naar verluidt gemarteld en geëxecuteerd zijn door de Russen", zoals het Nederlandse bericht zegt. Zo’n massagraf was er wel, met zeventien Oekraïense soldaten die samen waren begraven. De meeste burgers werden echter individueel begraven. Soms met namen en een sterfdatum, maar vaker enkel gemarkeerd met een nummer. Dat is dus iets anders dan één groot massagraf. Oekraïne heeft alleen bericht dat sommige lichamen 'tekenen van marteling' vertoonden.

Yermak

In het Nederlandse bericht staat dat Andriy Yermak, hoofd van het Oekraïense presidentieel kantoor, de foto gebruikte als bewijs voor de martelingen. Dat klopt niet. Yermak deelde de foto van deze graven inderdaad op Twitter en Telegram, maar benoemde daarbij geen marteling of executie. Hij deelde het graf van de zesjarige dochter met de tekst dat 'de Russen hele Oekraïense families doden'. Yermak deelde twee andere foto’s van de begraafplaats toen hij sprak over 'marteling' en 'executie'.

Russen in Izjoem voor 1 april

Omdat communicatie met Izjoem moeizaam was tijdens de Russische bezetting, is er veel onzeker of onmogelijk na te gaan. Over het lot en de doodsoorzaak van deze specifieke familie is dan ook geen uitsluitsel te geven. Hun sterfdatum sluit een Russische aanval echter niet uit, zoals online wordt beweerd.

Volgens het Nederlandse bericht werden Oekraïners al in het bos begraven "voor de komst van Russische soldaten". Rusland zou namelijk pas op 1 april controle hebben gekregen over Izjoem. Maar controle en aanwezigheid zijn twee verschillende dingen.

Het klopt dat Russische troepen Izjoem op 1 april officieel innamen, hoewel een woordvoerder van het Russische ministerie van Defensie al op 24 maart die overwinning claimde.

Daarvoor werd er al hevig om deze stad gevochten. Eind maart kwamen beelden naar buiten van de verwoestingen in Izjoem, nadat de stad tijdelijk bijna volledig van de buitenwereld was afgesloten door de strijd tussen Russische en Oekraïense troepen.

Al sinds het begin van de oorlog blijken de Russen en Oekraïeners om Izjoem te vechten en vinden er bombardementen plaats. De NOS verifieerde op 3 maart beelden van verwoestingen in het centrum van de stad.

Halverwege maart kwam Amnesty International met een bericht over de situatie in Izjoem. Volgens de organisatie zijn de eerste meldingen van Russische militaire aanvallen op de stad van 28 februari. "De stad wordt blootgesteld aan constante raketaanvallen sinds 3 maart", schrijft Amnesty. Geanalyseerde satellietbeelden lieten kraters en schade zien op plekken als scholen en ziekenhuizen.

Verwoest flatgebouw

In een video van een lokale nieuwssite, die op 28 juli online kwam, is een appartementencomplex te zien dat op 9 maart zou zijn verwoest. Dat is de sterfdatum op de graven van de familie. De nieuwssite zegt dat Russische bezetters de verwoesting aanrichtten en dat er volgens voorlopige gegevens 47 burgers onder het puin stierven. Op de video is te zien dat er een gigantisch gat is geslagen in wat ooit één flatgebouw was, zoals te zien is op satellietbeelden. Het langwerpige gebouw net voor een open vlakte, met ten zuiden de herkenbare gouden koepel van een kerk is op die beelden te herkennen.

Hoewel Oekraïense media, zoals de lokale nieuwswebsite, verklaren dat het bombardement op dit appartementencomplex van Russische komaf was, is dat niet met zekerheid te zeggen. Een Oekraïense nieuwssite schreef ook een profiel over de familie wiens graven werden gefotografeerd. Daarin staat dat zij wel in dit gebombardeerde flatgebouw woonden. Ook dat is niet op afstand onafhankelijk te verifiëren.

Wat vaststaat is dat er in de hele maand maart hevig werd gevochten tussen Russische en Oekraïense troepen in Izjoem. Door dat geweld van beide kanten werden gebouwen verwoest en vielen slachtoffers. Ook slachtoffers van vóór 1 april kunnen dus het gevolg zijn van een Russische aanval.

(Stand van zaken: 27/09/2022)