Koningin Wilhelmina deed in 1948 troonsafstand

Hoewel we in Nederland graag Koningsdag vieren, is het koningshuis niet bij iedereen even geliefd. Deze Facebookgebruiker duikt de geschiedenis in en beweert dat koningin Wilhelmina met haar vlucht naar Engeland in 1940 automatisch troonafstand deed. De hele koninklijke lijn zou hiermee afgebroken zijn en Nederland zou geen koningshuis meer hebben. Een historische ontmanteling? Daar lijkt het niet op: de geschiedenis- en wetboeken vertellen een ander verhaal.

Beoordeling

De bewering dat koningin Wilhelmina in 1940 automatisch afstand van de troon deed met haar vlucht naar Engeland en er sindsdien geen koningshuis meer bestaat in Nederland is onjuist. Koningin Wilhelmina deed in 1940 geen troonafstand toen zij in de nacht van 13 op 14 mei 1940 naar Engeland vertrok. Het Nederlandse koningshuis bestaat nog steeds.

Feiten

Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen en bezette in enkele dagen Nederland. De toenmalige regering was van mening dat koningin Wilhelmina moest vluchten, om haar veiligheid te waarborgen. In de nacht van 13 op 14 mei vertrekt ze met enkele ministers (later zal de hele regering volgen) naar Engeland.

In het omvangrijke en erkende werk van historicus Lou de Jong 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' is geen sprake van een toonafstand van Wilhelmina na deze vlucht in 1940. Hij beschrijft hoe de Nederlandse bevolking eerst verontwaardigd stond tegenover het vertrek van koningin en kabinet. Later groeide Wilhelmina echter uit tot een symbool voor het Nederlandse verzet en de Nederlandse vrijheid (zie pagina 268 in pdf-document). Vanuit ballingschap in Londen zette Wilhelmina en de Nederlandse regering hun werk voort en spraken de bevolking toe via ‘Radio Oranje’.

Wanneer troonafstand?

In de Nederlandse Grondwet is vastgesteld dat een koning voor zijn dood afstand kan nemen van de troon. Dit moment bepaald hij zelf en wordt officieel gemaakt door de Akte van Abdicatie te ondertekenen. Met enkel een vertrek of vlucht naar een ander land wordt het koningschap dus niet automatisch afgebroken. In de lijn van troonopvolging is automatisch vastgelegd wie de volgende koning of koningin wordt. Met een troonafstand wordt de lijn van een koningshuis dus niet onderbroken.

In 1940 is er geen Akte van Abdicatie ondertekent. Koningin Wilhelmina deed later, in 1948, afstand van de troon en gaf deze door aan haar dochter Juliana. Momenteel is Juliana’s kleinzoon, Willem-Alexander, de wettige koning van Nederland.

(Stand van zaken: 29.07.2022)