Rode Kruis: 'claims over medische dossiers zijn fout'

Volgens een Russische onderzoekscommissie zouden er in het kantoor van het internationale Rode Kruis in de Oekraïense stad Marioepol honderden medische dossiers met gegevens over 'gezonde' kinderorganen zijn ontdekt. Ook op sociale media in Nederland wordt dit verhaal verspreid (hier, hier en hier) Er zouden in het kantoor ook handleidingen voor het gebruik van wapens zijn gevonden, schrijft de Nederlandse website NineforNews.

Beoordeling:

In de video waar de verhalen op zijn gebaseerd wordt wel gesproken over dat er medische dossiers van kinderen zouden zijn gevonden, maar daar wordt geen enkel bewijs voor getoond. Over organen wordt niet expliciet gesproken. Het Rode Kruis verklaart dat zij deze dossiers niet hebben. In het kantoor liggen inderdaad handleidingen over wapens, maar die gaan over hoe je hier veilig mee om moet gaan en hoe ze onschadelijk gemaakt kunnen worden.

Feiten:

Na drie maanden oorlog is de havenstad Marioepol sinds eind mei volledig in handen van de Russen. Wat er nog van over is tenminste. Veel gebouwen in de stad zijn vernietigd en na vele gefaalde pogingen tot een humanitaire corridor wisten uiteindelijk toch duizenden burgers de stad te ontvluchten. Veel anderen vonden de dood, maar exacte aantallen zijn nog lastig in te schatten.

Naast de Oekraïense afdeling van het Rode Kruis, is ook het Internationaal Comité van het Rode Kruis (ICRC) sinds 2014 actief in het land. Ook in Marioepol. Deze internationale tak van de hulporganisatie verleent over de hele wereld hulp in conflictgebieden.

Russische video als bron

De berichten die op sociale media rondgaan over de vermeende vondsten in het Rode Kruis-kantoor delen veelal een screenshot van een artikel met een dunne groene lijn bovenin. Het gaat hier waarschijnlijk om een artikel van het Spaanstalige Russia Today, dat naar het Nederlands is vertaald.

Wie dit artikel nu door Google Translate haalt, krijgt een iets andere vertaling. Zo staat er 'Mariupol' in plaats van 'Marioepol', en 'onderzoeksinstantie' in plaats van 'onderzoeksorgaan'. De strekking van de tekst, de datum, tijd en afbeeldingen zijn daarentegen hetzelfde.

Russia Today is een Russische staatsomroep met artikelen in meerdere talen. In het Spaanse artikel wordt gezegd dat de vermeende ontdekkingen bij het ICRC werden gedaan en dat een Russische onderzoekscommissie de beelden zou onderzoeken.

De beelden waar hierbij naar wordt verwezen, komen uit een video die op 29 mei verscheen in het Telegramkanaal van Vladimir Taranenko. Volgens zijn Telegrambio is hij het hoofd van de 'People’s Druzhina' en schrijft hij over wat er op het grondgebied van de Donbass gebeurt. Hij spreekt ook over de Donetsk People’s Republic en is sterk Russisch-gelieerd. Dat is ook te zien aan het Russische oorlogssymbool 'Z' in zijn profielfoto.

In het bericht bij de video schrijft Taranenko over de vermeende medische dossiers die zouden zijn gevonden, maar ook over instructies voor het gebruik van wapens en rapporten over het inkopen van broedmachines voor eieren. "Die worden gebruikt in laboratoria voor het werken met kweken van micro-organismen," schrijft hij. Deze informatie werd overgenomen door Russia Today.

Medische dossiers

Het ICRC kwam al snel met een persbericht waarin zij de beschuldigingen met klem ontkrachten: "De video beweert dat het ICRC medische dossiers van kinderen heeft. Het ICRC heeft geen verzameling van zulke dossiers. De video insinueert dat het ICRC betrokken is bij de smokkel van organen. Dit is nog een ondubbelzinnig onjuiste beschuldiging."

Maar wat is dan het zogezegde bewijs dat de Russen aanleveren voor hun claims? In de Russische video is te zien hoe een groep mensen door het overhoop gegooide kantoor gaan en documenten bekijken. Hieruit blijkt daarentegen niet dat zij medische dossiers in handen hebben. De beelden zijn vaak onscherp en brengen de documenten niet duidelijk in beeld.

Op sommige momenten zijn er wel fragmenten uit de documenten te lezen. Op minuut 2.32 is een tabel te zien waarin in één van de kolommen een aantal keer 'Renault' staat. Dat kan duiden op het automerk. Dit wordt gevolgd door codes die bestaan uit letters en cijfers. Het is in eerste instantie niet duidelijk wat deze betekenen, maar later in de video blijkt dat het hier moet gaan om nummerplaten.

De codes na het woord 'Renault' starten met GE en worden gevolgd door een cijfercombinatie die start met 900. Op het einde van de video (minuut 5.40) heeft iemand een nummerplaat in handen met de combinatie GE-900 319. Hierbij draagt de persoon ook een beoordelingsformulier waarop de gegevens van één van de medewerkers staat: een Oekraïense chauffeur.

Vanaf minuut 03.14 is een vergelijkbare lijst te zien, met dezelfde nummerreeksen. De combinatie 11A komt consequent terug. Hier is een deel van de naam van het document erboven in het Russisch te lezen. De boventitel lijkt te zijn: Сведения о груз (vertaling: Details van de lading). Daaronder staat nog een zin die begint met 'Со ссылками на приказ министерства...' (vertaling: Met verwijzingen naar het bevel van het ministerie). In de lijsten daaronder lijkt het dus te gaan om materieel. Er zijn geen namen van mensen of organen in te ontdekken.

Er wordt wel tussen minuut 1.00 en 2.00 gesproken over medische kaarten met gegevens van kinderen. De mensen in de video vragen zich af waarom het Rode Kruis gegevens zou verzamelen van gezonde kinderen. Over organen wordt echter niet duidelijk gesproken. Er is op het moment dat dit wordt besproken niets te zien dat bewijs zou kunnen leveren voor het bestaan van deze kaarten. Het ICRC ontkent dus bovendien dat ze deze dossiers hebben.

Wapens en broedmachines

In het kantoor zouden ook handleidingen over het gebruik van wapens liggen. Op minuut 3.52 in de video is een stapel boekjes te zien met als titel in het Russisch 'wapengevaar'.

Het ICRC kwam hiervoor met een logische verklaring. "Een van de kerntaken van het ICRC is om het bewustzijn over de risico’s van mijnen en andere explosieven tijdens een oorlog te vergroten," legt de hulporganisatie uit. "Om een nog niet-geëxplodeerde mijn of ander wapen te herkennen en het te ontmantelen, print en verspreidt het ICRC handleidingen die uitleggen wat het gevaar is van zulke wapens voor burgers."

Het ICRC merkt ook op dat deze handleidingen niet geheim zijn. Hetzelfde boekje is in het Engels op hun website te vinden. Een andere handleiding die in de video verschijnt wordt volgens de hulporganisatie gebruikt door teams die mijnen en explosieven neutraliseren.

Ook voor de broedmachines die volgens het Telegrambericht werden ontdekt is gewoon een verklaring. "Het ICRC runt programma’s die mensen helpen om financieel onafhankelijk te worden, met het oog op economische uitdagingen tijdens een gewapend conflict," schrijft het ICRC in hetzelfde persbericht. "De afgelopen jaren hebben we broedmachines verspreid om families te helpen met het houden van pluimvee."

Russische desinformatie over het oogsten van organen

Er is dus niets wat er op wijst dat de verspreidde beweringen kloppen. De handleidingen en broedmachines zijn goed te verklaren. Voor het verzamelen van medische dossiers en het bijhouden van 'gezonde organen' wordt geen bewijs geleverd.

Desinformatie over het oogsten en handelen in organen is bovendien een oude truc uit het boekje van Russische propaganda. Tijdens deze oorlog werd dit al eerder ontkracht door Canadese inlichtingendiensten, maar ook in voorgaande jaren dook deze bewering al op. Dat schrijven Amerikaanse factcheckers van Polygraph.

Orgaanhandel is daarentegen erg onwaarschijnlijk omdat het nogal 'onpraktisch' is, schrijft Polygraph op basis van experts. De organen moeten onder specifieke omstandigheden bewaard worden. Bovendien zitten aan orgaandonatie in Europa hele stricte regels en wordt uitgebreid gedocumenteerd. Een illegaal orgaan zou dus heel snel worden opgemerkt.

Ook over Marioepol verspreidden de Russen al eerder desinformatie tijdens deze oorlog. Deutsche Presse-Agentur schreef hier al over na een bombardement op een ziekenhuis.

(Stand van zaken: 03/06/2022)