Gemeenteraad Boetsja sprak op 1 april al over doden op straat, video burgemeester is geen bewijs voor hoax

Boetsja, een voorstad van Kiev, was voor april 2022 nog nauwelijks bij mensen buiten Oekraïne bekend. Dat veranderde toen beelden van gestorven burgers de wereld rondgingen, nadat Russische troepen zich uit de stad hadden teruggetrokken. Russische overheidsinstanties beweren dat dit geen daden van Russische soldaten zijn, maar dat de beelden in scène zijn gezet door Oekraïne.

Een video van de burgemeester van Boetsja zou daarvoor ook als bewijs moeten dienen. "Onderstaande video is van 1 april 2022. De burgemeester van Bucha, Anatoliy Fedoruk, bevestigt hierin dat Bucha bevrijd is. Geen woord over doden en wreedheden van het Russische leger," melden meerdere Nederlandse sociale mediagebruikers (hier en hier).

Beoordeling:

De bewering is onjuist. De video met de burgemeester kan niet als bewijs worden gezien dat de situatie in Boetsja ‘in scène’ zou zijn gezet. De burgemeester sprak inderdaad over 31 maart 2022 als de dag die de geschiedenis in zal gaan als de bevrijding van de gemeente. Dat hij hierbij niet sprak over doden, is zeker geen bewijs dat die er niet waren. In een video die eerder dan deze boodschap werd geplaatst, vernoemde de gemeente dat wel al. Bovendien is op satellietbeelden te zien dat sommige lichamen op straat daar al weken lagen, onder de Russische bezetting.

Feiten:

De video van burgemeester Anatoliy Fedoruk verscheen oorspronkelijk op de Facebookpagina van de gemeenteraad van Boetsja op 1 april 2022. In de beschrijving staat: "31 maart – de dag van Boetsja’s bevrijding".

Zijn woorden werden door Russische overheidsorganisaties meteen gespind en geïnterpreteerd. Zo schreef de Russische delegatie in Genève op Twitter dat hij zou zeggen dat Boetsja vrij is van Russische troepen, die zich de dag daarvoor (30 maart) terugtrokken. Het Russische account speculeert ook over dat de overledenen pas later op straat verschenen. Deze claims worden dus ook herhaald door Nederlandse accounts.

Bij diezelfde tweet deelt het Russische account de video van de burgemeester met Engelse ondertiteling. Een controle van Deutsche Presse-Agentur (dpa) wijst uit dat die ondertiteling accuraat is. De burgemeester zegt hier overigens niet letterlijk dat de hele stad vrij is en dat de Russen zich op 30 maart terugtrokken. Hij zegt wel: "31 maart zal de geschiedenis van onze stad, en onze hele territoriale gemeenschap, ingaan als de dag van bevrijding van de Russen".

Dat hoeft niet letterlijk te betekenen dat de volledige stad op dat moment vrij was. Hij zegt enkel dat die dag een mijlpaal in de geschiedenis is. Ter vergelijking: in Nederland werd 5 mei uitgekozen als de dag waarop we de bevrijding van Nederland in 1945 vieren, terwijl op 5 mei 1945 nog niet heel het land bevrijd was. Op de Waddeneilanden, met Schiermonnikoog als laatste, vertrokken de Duitse bezetters pas in juni.

Alleen de video van de burgemeester laten zien is bovendien bijzonder selectief. De Facebookpagina van de gemeente staat vol berichten en oproepen aan de bevolking. De video van de burgemeester kwam dus 1 april online, aan het einde van de middag. Maar in de ochtend van diezelfde dag verscheen van de secretaris van de gemeenteraad, Taras Shapravsky, ook al een video. Hij waarschuwt hierin dat de stad nog steeds bezet is, dat er veel mijnen liggen, "en zelfs lijken". Hij roept de mensen die in de stad zijn gebleven daarom op om niet bij gevaarlijke objecten in de buurt te komen. Al voordat de video van burgemeester Fedoruk online kwam, werd dus wel degelijk door de gemeente gesproken over lichamen.

Satellietbeelden

De boodschap van burgemeester Fedoruk dat Boetsja op 31 maart bevrijd was, lijkt dus wel wat voorbarig te zijn geweest. Het is daarentegen zeker niet als bewijs op de voeren dat de doden die in Boetsja te betreuren waren, niet echt zouden zijn. Dat de lichamen er al langer liggen, is aan te tonen met onafhankelijk bewijs. Dit komt in de vorm van satellietbeelden van Maxar. Hierop is te zien dat sommige mensen al langere tijd dood op de weg lagen.

De New York Times analyseerde de beelden en vergeleek deze met video’s die vanaf 1 april uit Boetsja kwamen. Al op 19 maart was de situatie in deze gefilmde straat, met achtergelaten auto’s en lijken, hetzelfde. Op dat moment was de voorstad dus nog lang niet bevrijd en nog altijd onder Russische controle. Claims van Russische bronnen dat de slachting in Boetsja in scène zou zijn gezet, zijn dus ongegrond.

Verschillende onjuiste beweringen deden al de ronde over Boetsja. Dpa schreef hier al meerdere factchecks over.

(Stand van zaken: 06/04/2022)