Vuisten Boetsja niet 'gebald'; vingers kunnen ook na overlijden gebogen blijven

Ook op sociale media worden de schokkende beelden uit het Oekraïense Boetsja veelvuldig gedeeld. Deutsche Presse-Agentur checkt meerdere claims aangaande deze beelden. Ditmaal wordt er beweerd (hier gearchiveerd) dat een aantal van de vermeende lijken niet dood zou kunnen zijn, omdat de vuisten nog gebald zouden zijn. Wat is daarvan waar?

Beoordeling

Het bericht klopt niet. Bij geen van de gebogen vingers op de foto’s lijken de spieren nog aangespannen te zijn. Deutsche Presse-Agentur sprak bovendien met een forensisch expert die "geen enkele aanleiding" heeft om aan te nemen dat de personen op de foto’s nog in leven zijn. Ook geeft hij aan dat vingers na overlijden in gebogen positie kunnen blijven.

Feiten

Let op: de pagina’s waarnaar in dit artikel gelinkt wordt – ook die van Twitter – kunnen schokkende beelden bevatten.

De gebruiker op Facebook deelt een tweet waarin het volgende geclaimd wordt: "In scene gezet, want handen blijven nooit een vuist na overlijden". Daarbij staan een bundeling foto’s van de taferelen in Boetsja en een screenshot van een student Biologie die – al minstens een jaar geleden – op een Quora-vraag antwoordt dat vuisten na overlijden niet ‘clenched’ (‘gebald’) blijven wegens spierverslapping.

Dat laatste klopt, blijkens de ‘Richtlijn Lijkschouw’ die het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) online heeft staan. Op pagina 26 is onder punt 55 terug te lezen dat het dagen kan duren voordat de spieren verslapt zijn. Door onderzoek van de New York Times is inmiddels bekend dat veel lijken al weken op de plaats van overlijden lagen, dus een gebalde vuist lijkt dan inderdaad onwaarschijnlijk.

Vuisten niet ‘gebald’

Maar hoe ‘gebald’ zijn de vuisten op de beelden uit Boetsja nu eigenlijk? Van Dale definieert ‘gebald’ als ‘tot een vuist samenknijpen’. Dat impliceert aangespannen spieren. Toch lijkt er van knijpen niet echt sprake in de foto’s die de twitteraar deelt. Bij de hand met roodgelakte nagels zijn de vingers weliswaar naar de hand gebogen, maar ‘samengeknepen’ of ‘gebald’ lijkt de vuist – voor zover te beoordelen – niet te zijn.

Ook op andere foto’s van dezelfde fotograaf van persbureau Reuters zijn gebogen vingers, maar niet echt samengeknepen of gebalde vuisten te zien. De foto boven het artikel is hier een duidelijk voorbeeld van.

Bij de tweede foto in dit stuk lijkt het alsof de vingers van de overleden persoon wel tegen de hand zitten. Echter ligt de hand op de grond en kunnen de vingers hier dus geen andere kant op bij verslapping van de spieren. Datzelfde geldt voor de hand van de overleden persoon op de foto rechtsonder uit de bundeling op Twitter. Op een foto van diezelfde persoon vanuit andere hoek is dit goed te zien.

Geen twijfel bij forensisch expert

Deutsche Presse-Agentur (dpa) legde de foto’s voor aan Benjamin Ondruschka, specialist op het gebied van forensische geneeskunde verbonden aan het Universitair Medisch Centrum van Hamburg. Over laatstgenoemde persoon is er volgens hem "geen enkele aanleiding om aan te nemen dat het hier niet om een overleden persoon gaat". Ondruschka stelt dat het zeker mogelijk is dat een lijk er na drie weken zo uitziet.

Ook de gebogen vingers op de andere foto’s doen hem niet twijfelen aan de dood van deze personen. "Het is niet zo dat bij een overleden persoon de vingers niet als een vuist gebogen kunnen zijn," aldus Ondruschka. Hij voegt er wel aan toe dat om de doodsoorzaak vast te stellen, er echt ter plaatse onderzoek gedaan dient te worden.

Over de beelden uit Boetsja zal ongetwijfeld nog van alles geschreven en geclaimd worden. Veel dingen blijven tot op heden onduidelijk. Maar dat de gebogen vingers op de foto’s geen enkel bewijs zijn dat het hele tafereel in scène is gezet, is wél kraakhelder.

(Stand van zaken: 05/04/22)