EU en VS dreigden al maanden met sancties tegen Rusland om oorlog juist te voorkomen

Een kort videofragment waarin de Duitse bondskanselier Olaf Scholz spreekt, zorgt online voor vragen over of de oorlog in Oekraïne door het Westen gepland zou zijn. In de speech zegt Scholz tenslotte dat de sancties tegen Rusland al maanden geleden tot in het kleinste detail zijn voorbereid. Een Nederlandse tweet met het fragment werd al meer dan 600 keer geretweet. Ook op Facebook gaat de bewering rond (hier en hier) (video hier gearchiveerd). 

Beoordeling:

De uitspraken van Scholz worden uit de context gehaald en met onterechte insinuaties gedeeld. In de speech spreekt Scholz inderdaad over het feit dat de sancties tegen Rusland door de EU al maandenlang werden voorbereid. Dat is alleen geen bewijs dat Duitsland en de andere EU-landen de oorlog op hun planning hadden staan. De dreiging van Rusland aan de Oekraïense grens groeide weer sinds 2021. Sinds eind 2021 werd er dus weer meer over sancties gepraat als diplomatiek middel om een oorlog te voorkomen.

Feiten:

De korte video die wordt gedeeld komt inderdaad uit een speech van Olaf Scholz. Hij is overigens bondskanselier van Duitsland, en niet de president. De president van het land is Frank-Walter Steinmeier.

Scholz sprak op 23 maart 2022 de Bundestag toe in een algemeen debat. Het fragment zit op minuut 0.55 van de gehele toespraak. Een transcript hiervan is ook op de website van de Duitse regering te lezen.

In de toespraak zegt Scholz: "Samen met onze internationale partners hebben we ongeëvenaarde sancties opgelegd. Maandenlang hebben we ze tot in de puntjes voorbereid zodat ze de juiste mensen raken en zodat ze zullen werken."

De auteur van het Twitterbericht merkt op dat het vreemd zou zijn dat de sancties tegen Rusland al maanden geleden werden voorbereid. "De oorlog tegen Oekraïne is toch pas weken oud? Hebben ze deze oorlog ook gepland dan?", vraagt de Twittergebruiker zich af.

Het klopt dat de invasie van Rusland in Oekraïne op 24 februari begon. Dat was daarentegen alles behalve het begin van het conflict tussen de twee staten. Een oorlog woedt al sinds 2014, toen de Krim werd geannexeerd door Rusland en er in Oost-Oekraïne gevechten uitbraken tussen pro-Russische separatisten en Oekraïense troepen.

Ook sancties van de Europese Unie tegen Rusland bestaan al sindsdien. Op de website van de EU is een overzicht en tijdlijn hiervan te zien.

Hoewel de frontlinie van de oorlog sinds 2015 nagenoeg gelijk is gebleven en er een staakt-het-vuren gold, bleef het toch al die jaren onrustig in het oosten van het land. Sinds 2021 nam de Russische dreiging weer toe. In november was op satellietbeelden een grote opbouw van Russische troepen aan de grens met Oekraïne te zien.

Omdat de dreiging vanuit Rusland zichtbaar toenam, waarschuwde de Amerikaanse president Biden begin december al dat de VS zware sancties zouden invoeren als het land Oekraïne binnen zou vallen.

Ook de Europese Raad, waarin de staatshoofden van de EU-landen bij elkaar komen, besloot op 16 december al dat de bestaande sancties tegen Rusland verlengd zouden worden. "Elke verdere militaire agressie tegen Oekraïne zal enorme gevolgen en zware kosten met zich meebrengen, waaronder met partners gecoördineerde beperkende maatregelen," schreef de Europese Raad in de conclusies van die vergadering.

De Raad van de Europese Unie (waar de ministers van de lidstaten in zitten, een aparte instelling die niet te verwarren is met de Europese Raad) kwam op 24 januari na een vergadering met dezelfde conclusie. Hierin staat ook dat het voorbereidende werk voor die sancties al werd gedaan.

Sancties tegen Rusland door de EU en de Verenigde Staten bestaan dus al sinds 2014. Het Duitse factcheckplatform Correctiv maakte ook een handig overzicht met alle sancties (van de EU en VS, maar ook andere landen) tegen Rusland sinds 2014. Het aanscherpen van die sancties kwam, zoals Scholz ook in zijn toespraak zegt, dus niet uit de lucht vallen. De Russische dreiging aan de Oekraïense grens nam al maanden toe.

Het voorbereiden en aankondigen van sancties was een diplomatieke manier om Rusland te ontmoedigen Oekraïne aan te vallen. Dat mocht, zoals inmiddels bekend, niet baten. Maar het feit dat die sancties werden voorbereid is dus geen reden om te stellen dat de oorlog werd gepland door Europese landen en zijn bondgenoten. Ze dienden juist om deze oorlog te voorkomen.

(Stand van zaken: 01/04/2022)