Canadese regering kondigt verregaande maatregelen af om protest te bestrijden, maar geen krijgsrecht. 

Een Facebookgebruiker deelt twee video's die te maken hebben met de huidige protesten tegen de coronamaatregelen in Canada. Hierbij stelt deze gebruiker dat in Canada het oorlogsrecht (Martial law) zou zijn afgekondigd. Maar wat betekent dit? En is dat wel zo? 

Beoordeling

De Canadese regering heeft de Emergencies Act ingeroepen om de coronaprotesten te bestrijden. Deze wet geeft de regering verregaande bevoegdheden om noodsituaties te bestrijden, maar dit is geen krijgsrecht. 

Feiten

Het is al even onrustig in Canada. Sinds een truckerskonvooi eind januari richting de hoofdstad Ottawa reed, is het land in de ban van protestacties tegen de coronamaatregelen. Het gaat zo ver dat de regering nu nooit eerder genomen maatregelen afkondigt om dit truckersprotest te bestrijden. Maar hoe verregaand zijn deze maatregelen nu echt? En wordt het leger hierbij betrokken? 

Oorlogsrecht vs krijgswet

Alvorens in te gaan op wat er in Canada is afgekondigd, is het belangrijk om vast te stellen dat "oorlogsrecht" en "martial law" waarvan sprake is in de post, niet hetzelfde is. Oorlogsrecht verwijst naar het recht dat van kracht is tijdens gewapende conflicten en dat vast ligt in internationale verdragen. Het bekendste van deze verdragen is de Conventie van Genève. Een Engelse vertaling van oorlogsrecht is 'Law of war'.

'Martial Law' (in het Nederlands: Krijgswet of Staat van Beleg) is een uitzonderingstoestand die in een land kan afgekondigd worden in tijden van nood. Hoewel exacte definities uiteenlopen is een aspect telkens terug te vinden: het leger neemt bestuurlijke taken over die de burgerlijke autoriteiten niet meer kunnen uitvoeren. Burgerlijke vrijheden worden opgeschort ten voordele van militair strafrecht.

Dit militaire aspect is zichtbaar in de Engelse naam: 'Martial' komt van Mars, de Romeinse god van de oorlog. Aangezien oorlogsrecht niet iets is dat men kan uitroepen, maar het recht is op basis waarvan (internationale) rechtbanken handelingen in conflictsituaties beoordelen, kunnen we aannemen dat het in de post om de krijgswet (martial law) gaat. 

Emergencies act

Op 14 februari liet de federale Canadese regering de Emergencies Act in werking treden om de aanhoudende protesten tegen te gaan. Dit is een wet die kan ingeroepen worden in een noodsituatie en geeft de regering uitzonderlijke volmachten, die ze in een normale situatie niet heeft, om de noodsituatie aan te pakken. Het inroepen van deze wet heeft tot zowel instemming als kritiek geleid, maar gaat het hier ook om een krijgswet?

De Emergencies Act geeft extra macht aan de burgerlijke regering, niet aan de militaire bevelhebbers. In de wet zelf wordt niet gestipuleerd wat de rol van het leger in een dergelijke situatie is. Het leger kan opgeroepen worden om te helpen, maar vervangt dus niet de burgerlijke autoriteiten. Van militair strafrecht is ook geen sprake in deze wet.

In een persconferentie stelde premier Trudeau dat de regering de wet niet gebruikt om de hulp van het leger in te roepen of om fundamentele rechten, zoals het Canadese Charter of Rights and Freedoms op te schorten. Hoewel deze wet zeer verregaand is, is hier geen sprake van krijgsrecht of 'martial law'. 

De Emergencies Act bestaat al sinds 1988, maar dit is de eerste keer dat deze werd ingeroepen. Deze wet was de opvolger van de War Measure Act, die in 1970 voor de laatste keer werd ingeroepen door toenmalig premier Pierre Trudeau, vader van Justin Trudeau. 

De Emergencies Act is een federale maatregel, die voor heel Canada geldt. Eerder riepen de hoofdstad Ottawa (de bestemming van het vrijheidskonvooi) en de provincie Ontario (waar Ottawa in ligt) ook al de noodtoestand uit naar aanleiding van de coronaprotesten. 

(Stand van zaken: 18.02.2022)