Studie naar Australisch coronavaccin werd eind 2020 gestopt na vals-positieve HIV-tests

Na een "mislukte uitrol van experimenteel MRNA vaccin" zouden mensen in Australië postief testen op HIV. Dat wordt geclaimd in verschillende Nederlandstalige facebookposts (hier en hier). Zij delen hierbij een nieuwsreportage die dit punt moet bewijzen (video hier gearchiveerd).

Beoordeling:

De conclusies die worden getrokken kloppen niet. De reportage die wordt gedeeld is al van december 2020 en gaat over een coronavaccin dat door de universiteit van Queensland werd ontwikkeld. Dit was geen mRNA-vaccin. De ontwikkeling van het vaccin werd eind 2020 gestopt toen proefpersonen een vals-positieve uitslag voor HIV kregen. Zij hadden niet daadwerkelijk HIV door de vaccinatie. In totaal kregen maar 216 vrijwilligers dit vaccin toegediend. Er was dus geen sprake van een 'uitrol' onder de algemene bevolking.

Feiten:

De reportage die de Facebookgebruikers delen is van de Australische nieuwszender 7NEWS en gaat over het stoppen met de ontwikkeling van een Australisch coronavaccin in december 2020. In de reportage zelf worden de Nederlandstalige teksten al gedeeltelijk ontkracht: het gaat niet om een mRNA-vaccin en er is geen sprake van een ‘mislukte uitrol’. Het vaccin was nog niet publiekelijk uitgerold maar nog in de eerste testfase bij mensen.

In de reportage wordt uitgelegd dat het vaccin van de universiteit van Queensland werkte met een 'moleculaire klem'. Daarbij wordt het spike-proteïne van het SARS-CoV-2-virus, wat COVID-19 veroorzaakt, ingesloten door een 'klem' van een HIV-proteïne. Dit is op zichzelf niet schadelijk en kan geen HIV-besmetting of AIDS veroorzaken. Die 'klem' om het spike-proteïne van het coronavirus vormt in principe een beschermd laagje, waardoor deze intact in het lichaam kan worden gebracht. Eenmaal binnen moet het dan de gewenste immuunrespons opwekken.

Bij deze techniek wordt er geen volledig en levend virus in je lichaam gespoten. Daardoor raak je niet besmet met het coronavirus, maar maak je wel antistoffen aan. Dit heet ook wel een subunit-vaccin. Het inmiddels goedgekeurde Novavaxvaccin is daar ook een voorbeeld van. Dit is geen mRNA-vaccin.

Gestopt in de testfase

De universiteit van Queensland legt in een verklaring uit dat na de eerste fase van de klinische studie is besloten de stekker uit het project te trekken. In die eerste klinische studie deden 216 vrijwillige deelnemers mee. Bij al deze deelnemers bleek het vaccin een fout-positief resultaat voor HIV te triggeren, wanneer zij hierop werden getest. Dit was wel op een heel laag niveau. Bovendien betekent dit niet dat zij ook echt HIV hadden.

De tests sloegen aan op het proteïne dat werd gebruikt, maar dat is niet hetzelfde als het virus oplopen. Er is geen mogelijkheid dat het vaccin echt een HIV-infectie zou veroorzaken, schrijft de universiteit. Alle deelnemers hebben nog follow-up testen ondergaan waarin werd bevestigd dat zij geen HIV-virus bij zich droegen.

In een artikel in Nature, waarin de onderzoekers terugkijken op het mislukte vaccin, leggen zij nog uit dat zo’n vals-positieve HIV-uitslag altijd een risico was geweest. Zij konden dit echter pas voor het eerst testen in de eerste fase van de klinische proeven. "Diagnostische tests voor HIV detecteren alleen menselijke antilichamen," schrijven zij. Dus pas in de eerste testfase bij mensen konden de onderzoekers echt zien of dit zou werken. Alle deelnemers waren van tevoren op de hoogte gebracht van deze mogelijkheid.

Geld anders besteed

Ondanks dat het vaccin dus niet echt een HIV-infectie kon veroorzaken, werd toch besloten om niet verder te gaan met de ontwikkeling van het Australische vaccin. Dat had vooral te maken met het vertrouwen in het vaccin, legt gezondheidsminister Greg Hunt ook uit in de reportage van 7NEWS. Als het vaccin voor iedereen toegankelijk zou worden, zouden mensen door de vals-postitieven kunnen denken dat zij er HIV door kunnen oplopen, ondanks dat dat is uitgesloten.

Van het geannuleerde vaccin waren al meer dan 50 miljoen dosissen besteld door de Australische regering. Maar van een echte 'uitrol' van het vaccin is dus nooit sprake geweest. Alleen de 216 deelnemers van de eerste studie kregen het toegediend.

In plaats van het Queensland-vaccin besloot de overheid het geld te investeren in miljoenen extra AstraZeneca- en Novavaxvaccins. Nogmaals, dit was in december 2020. Regeringen moesten destijds soms een gokje doen en kiezen van welke vaccins zij veel zouden inkopen, zonder al te weten hoe snel deze zouden worden goedgekeurd.

(Stand van zaken: 17/02/2022)