Een halve maan laat mooi zien hoe de maan zonlicht reflecteert

Een video waarop te zien is hoe een halve maan en de zon tegelijkertijd zichtbaar zijn leidt een Facebookgebruiker tot verschillende conclusies. Zo zou de schaduwzijde van de maan dus niet door de aarde worden veroorzaakt in tegenstelling tot wat NASA beweert. In een andere post in hetzelfde album is de conclusie dat de maan dus geen zonlicht reflecteert, maar een eigen lichtbron is. Hoe zit dit?

Beoordeling

NASA beweert niet dat de schaduwzijde van de maan door de aarde veroorzaakt wordt. De video bewijst ook op geen enkele manier dat de maan een eigen lichtbron is. Het is integendeel een mooie illustratie van hoe de maan zichtbaar is in zonlicht. 

Feiten

Schaduwzijde van de maan

Om het eerste deel van de claim uit te leggen is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de schaduw- en de verre zijde van de maan. De schaduwzijde verwijst naar dat deel van de maan waar het nacht is.

De verre zijde is die kant van de maan die we nooit zien. De maan heeft telkens dezelfde kant naar de aarde toegedraaid. Hoe dat komt, wordt hier duidelijk uitgelegd.

Alle objecten in ons zonnestelsel worden belicht door de zon. Ze hebben dus allen één kant naar de zon gedraaid, waar het dag is, en één kant die van de zon weggedraaid is en donker blijft, waar het nacht is. Net zoals op de aarde, is het op elk punt op de maan afwisselend dag en nacht, omdat de maan ook om haar as draait.

Of we vanop aarde het deel van de maan zien waar het dag of nacht is, hangt af van de positie van de aarde tot de maan en worden maanfasen genoemd. Het deel van de maan waar het nacht is, is vanop de aarde niet te zien omdat het niet belicht wordt.

Als de maan zich tussen de zon en de aarde bevindt (eerste en laatste voorbeeld), is de maankant waar het nacht is, naar de aarde gericht. Dit is een nieuwe maan. die is vrijwel onzichtbaar vanaf de aarde omdat ze niet belicht is. Het omgekeerde, waar we de dagzijde zien, is een volle maan (vijfde voorbeeld). 

De maan zoals ze zichtbaar is in de video komt ongeveer overeen met het derde of zevende voorbeeld. Een volledige, visueel geïllustreerde uitleg van maanfasen is hier te zien.

Het klopt dus dat de schaduwzijde van de maan niet veroorzaakt wordt door de aarde. Het is eenvoudigweg de nacht op de maan. Dat wordt - net als op aarde - bepaald door de draaiing om haar as. Dat is ook wat NASA zegt. De aarde werpt wel af en toe een schaduw op de maan, maar dat is enkel tijdens een maansverduistering.

De maan als lichtbron

Het oppervlakte van de maan bestaat uit rots, dat zelf geen licht produceert. Wel kan deze rots licht reflecteren, wat de maan ook doet met haar kant die naar de zon gericht is. Bij volle maan is die volledige dagkant van de maan naar de aarde gericht, en zal de maneschijn dan ook feller zijn dan bij pakweg een kwartmaan. 

Mocht de maan een lichtbron zijn zoals de zon, zou ze ten allen tijde volledig zichtbaar zijn. De zon is altijd als een volledige cirkel zichtbaar. Dit is zo ongeacht vanuit welke positie je naar de zon kijkt. 

Het feit dat we maanfasen hebben - die hierboven beschreven staan - toont dus aan dat de maan zonlicht reflecteert. Het gedeelte van de maan dat niet in de zon is, zien we niet omdat het geen licht uitstuurt, noch gereflecteerd, noch zelf geproduceerd licht. De zon is dan ook verantwoordelijk voor de maneschijn, die fel genoeg is om de aarde 's nachts deels te verlichten.

Omgekeerd kan de aarde - die ook geen lichtbron is - de maan ook beschijnen met de reflectie van zonlicht, of 'aardschijn'. Ook kan de aarde vanop de maan gezien worden als 'halve aarde', zoals zichtbaar is op de beroemde foto "Earthrise".

Maan en zon tijdens de dag

De zon wordt traditioneel geassocieerd met de dag en de maan met de nacht. Toch is in de post te zien hoe de maan overdag zichtbaar is, terwijl de zon er ook is. Hoe kan dit?

De maan is evengoed vaak overdag aanwezig in de lucht. Haar beweging rond de aarde staat namelijk los van op welke plek op aarde het dag of nacht is. Maar overdag op aarde is de maan minder goed zichtbaar dan 's nachts.

De reden hiervoor is dezelfde als waarom we geen sterren overdag zien. Ze zijn er wel, maar het licht van de zon is te fel. Daardoor zien we het zwakkere licht van andere sterren, verder weg, niet meer. Net zoals we in een felverlichte stad minder sterren zien dan in de natuur.

Als de maan toch goed zichtbaar is, is dit omdat ze dicht genoeg bij de aarde is en ze boven de horizon is op hetzelfde moment als de zon. De maan die zichtbaar is in de video, komt dan ook ongeveer overeen met de maan links- of rechtsboven in deze afbeelding.

Het feit dat er in de video een maan tussen vol en nieuw te zien is, is trouwens niet uitzonderlijk, het is de enige mogelijkheid. Een volle maan bevindt zich tijdens de dag namelijk aan de andere kant van de aarde en een nieuwe maan is nooit zichtbaar. 

De video die gepost wordt, is dus geen bewijs dat de maan een eigen lichtbron is. Integendeel, het feit dat er een halve maan zichtbaar is, toont net aan dat de maan enkel zonlicht reflecteert. Het feit dat dit overdag gefilmd is, staat er eigenlijk los van.

(Stand van zaken: 31.01.2022)