Vaccins Pfizer en Moderna werden goedgekeurd op basis van klinische studies met controlegroep

Op Facebook schrijft de pagina 'Het Oude Normaal Terug' (hier gearchiveerd) dat de coronavaccins van Pfizer en Moderna niet goed op werkzaamheid en veiligheid getest zijn omdat de controlegroep – zij die het placebo ontvangen – ontbonden werd. "Tijdens de proef – en nadat de niet geteste vaccins een vergunning voor noodgebruik hadden gekregen – besloten de vaccinbedrijven (...) de controlegroep te laten weten dat zij niet waren gevaccineerd," is een greep uit het lange bericht. Vervolgens zou bijna de gehele controlegroep het vaccin hebben ontvangen.

Beoordeling

Het bericht klopt niet. Tijdens de klinische studies naar veiligheid en werkzaamheid van de Moderna- en Pfizervaccins waren er controlegroepen van meer dan vijftienduizend mensen. Pas nadat deze studies waren afgerond en nadat de vaccins hun (voorlopige) goedkeuring hadden ontvangen, kregen deze mensen inderdaad een aanbod zich te laten vaccineren. Dat roept wel vragen op over de betrouwbaarheid van de vervolgstudies voor de lange termijn, die zich enkel nog richten op werkingsduur en bescherming tegen varianten.

Feiten

Er zitten veel claims in het bericht van 'Het Oude Normaal Terug'. Zo zouden Pfizer en Moderna de controlegroep opzettelijk "verloren" hebben, door tijdens de proef "het protocol te doorbreken". Daarmee hebben "de niet geteste vaccins een vergunning voor noodgebruik" gekregen en zou de gang van zaken in strijd zijn met het "wetenschappelijke doel om te testen of het vaccin enige werkzaamheid heeft; of er sprake is van enig werkelijk voordeel en/of veiligheidsproblemen".

De link bij de Facebookpost verwijst naar een artikel van The Conservative Treehouse, een website die bekend staat om het delen van fake news. Om die reden kreeg de website zelfs in december vorig jaar van websitebeheerder Wordpress te horen dat zij naar een andere domeinhouder op zoek moet gaan. Ook komt de website voor in de ‘Misinformation Directory’ – een lijst met pagina’s die nepnieuws verspreiden of hebben verspreid – van FactCheck.org.

The Conservative Treehouse schrijft in haar artikel inderdaad ongeveer hetzelfde als wat ‘Het Oude Normaal Terug’ op Facebook plaatst. Gezien de bovenstaande informatie over de pagina is het verstandig eerst hun bron te controleren. Die bron is het onafhankelijke Amerikaanse radiostation National Public Radio (NPR). The Conservative Treehouse heeft het artikel van NPR op zeer misleidende wijze verdraaid.

Uit het artikel van NPR, van 19 februari 2021, blijkt dat het hier niet gaat om de klinische studies op basis waarvan het vaccin goedgekeurd werd, maar om de vervolgstudies voor de lange termijn. NPR schrijft dat tienduizenden mensen die meededen aan de studies van Pfizer en Moderna ook nog meedoen aan de vervolgstudies. Deze studies lopen tot 2023 en gaan niet meer over veiligheid, maar over zaken als werkingsduur en bescherming tegen varianten.

De mensen die tijdens de klinische studies tot de controlegroep behoorden kregen echter, na de goedkeurig van de vaccins door de onderzoekers, het vaccin alsnog aangeboden. Dat deden de onderzoekers uit ethische overwegingen: "Gezien de omstandigheden was dat het juiste om te doen," zegt één van de wetenschappers tegen NPR. Maar daardoor is wel de controlegroep, en daarmee de betrouwbaarheid van de vervolgstudies in gevaar gekomen.

NPR sluit het artikel af met een discussie over op welke ethisch verantwoorde wijze er eventueel alsnog voor een placebogroep zou kunnen worden gezorgd, ondanks dat vaccins in veel westerse landen al breed beschikbaar zijn. Duidelijk moge in ieder geval zijn dat het niet ging om de klinische studies op basis waarvan het vaccin (voorlopige) goedkeuring heeft gekregen.

Welke studies zijn er gedaan?

Eerder zette dpa al, naar aanleiding van creatief knippen van Viruswaarheid-jurist Jeroen Pols, uiteen welke stappen en studies de coronavaccins hebben doorlopen voordat zij werden toegelaten tot de Europese markt. De volledige klinische studie naar de veiligheid en werkzaamheid van het Pfizervaccin werd eind 2020 gepubliceerd en kan online worden ingezien. Daaruit blijkt dat er 'gewoon' sprake was van een controlegroep van maar liefst 21.728 mensen die een placebo ontvingen.

Hetzelfde geldt voor de klinische studie naar het vaccin van Moderna, waar 15.210 deelnemers tot de controlegroep behoorden. Die studies worden vervolgens weer grondig gecontroleerd door het Europees Medicijnagentschap EMA.

Het is dus alleszins fout om te beweren dat de placebogroep tijdens de klinische studies werd afgebroken en dat daardoor de vaccins niet goed zijn getest (op o.a. veiligheid). Er zijn enkel vragen over de betrouwbaarheid van de vervolgstudies op lange termijn, nadat wetenschappers uit ethische overwegingen mensen die eerder in de placebogroep zaten, achteraf toch het coronavaccin aanboden.