Grafiek over griepachtige symptomen wordt verkeerd geïnterpreteerd

De 'corona-epidemie' zou in Nederland al ruim een jaar verdwenen zijn. Dat zei dr. Theo Schetters in een video (hier gearchiveerd) die verspreid wordt door de groepering Viruswaarheid. De basis van deze bewering? Een presentatie die Jaap van Dissel gegeven heeft in een Tweede Kamercommissie. Schetters toont een grafiek met een rode lijn en een grijze stippenlijn, die de epidemische grens aangeeft. "Eigenlijk staat hier gewoon dat na 1 mei vorig jaar er geen sprake was van een corona-epidemie in Nederland", zegt Schetters.

Beoordeling:

De grafiek is echt, de conclusies die er uit worden getrokken fout. De grafiek toont het aantal patiënten dat zich meld bij een huisartspeilstation met griepachtige symptomen. Er wordt dan onderzocht welk virus aan de basis ligt, waaronder mogelijk het SARS-CoV-2-virus. Maar het geeft geen accurate of volledige weergave van de epidemiologische coronasituatie in Nederland, aangezien slechts een fractie van de coronapatiënten via die weg geregistreerd zullen worden.

Feiten:

De slide is afkomstig uit een presentatie die Jaap van Dissel op 22 juni 2021 gaf voor de Tweede Kamer. Er vond toen een technische briefing over COVID-19 plaats voor de Commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

De bewuste slide bevindt zich op pagina 37 en gaat over de Nivel huisartspeilstations. Het onderwerp is het aantal patiënten dat zich bij zo'n huisarts kwamen melden met een influenza-achtig ziektebeeld. Het RIVM onderzoekt dan welke virussen aan de basis van de klachten liggen. De grafiek is dus echt, maar de conclusie van Schetters, dat dit bewijs is dat de epidemie in mei 2020 al voorbij was, is fout.

In het verslag van de briefing, dat een transcript van de presentatie bevat, valt ook nergens te lezen dat deze grafiek zou moeten aantonen dat de pandemie in Nederland voorbij is. De verwijzing naar de Nivel huisartspeilstations bevindt zich op pagina 14 van het document. Van Dissel spreekt over de verschillende methoden om de epidemiologische situatie te monitoren. Hij zegt tenslotte nog dat de huisartspeilstations in de herfst uitgebreid zullen worden om "een nog betere thermometer in de maatschappij te hebben".

Belangrijk om hier op te merken is dat het gaat om griepachtige klachten. Zoals het Nivel zelf schrijft op zijn website: "niet iedereen die griep heeft is besmet met het influenzavirus, daarom spreken we van 'influenza-achtig ziektebeeld' (IAZ) oftewel 'griepachtige klachten'." Het RIVM onderzoekt de afgenomen stalen op verschillende mogelijke virussen, waaronder het SARS-CoV-2-virus dat COVID-19 veroorzaakt.

Sommige van die patiënten kunnen dus wel degelijk COVID-19 hebben. Symptomen van COVID-19 en griep kunnen inderdaad goed op elkaar lijken. Maar dat wil niet noodzakelijk zeggen dat het om dezelfde ziekte gaat, net zoals misselijkheid zowel een symptoom van zwangerschap als voedselvergiftiging kan zijn.

Kortom, die ene grafiek geeft geen accurate of volledige weergave van de epidemiologische coronasituatie in Nederland. Slechts een fractie van de coronapatiënten zullen via deze weg geregistreerd worden. Dat bevestigt ook dr. Janneke Hendriksen van Nivel. "Die grafiek kan niet worden gebruikt om conclusies te trekken over de toestand van de coronapandemie in Nederland", zegt ze tegen dpa.

Die toestand monitoren is ook helemaal niet het doel van de huisartspeilstations, hoewel het vaak uit context wordt getrokken. "Voor de COVID-19 pandemie zagen huisartsen, vooral in het griepseizoen, dagelijks veel patiënten met luchtwegklachten zoals hoesten en verkoudheid op hun spreekuur", zegt dr. Hendriksen. Het doel van de huisartspeilstations is dus om in de gaten te houden welke respiratoire virussen circuleren in de samenleving.

Maar zoals bij veel dingen veranderde de coronapandemie die situatie grondig. "Patiënten met influenza-acthige ziektebeeld of een andere acute respiratoire infectie komen in de meeste gevallen niet op de praktijk, maar worden geadviseerd om zich bij de GGD-teststraten te laten testen op SARS-CoV-2 en vervolgens thuis uit te zieken", gaat dr. Hendriksen verder. "Hierdoor is het afgelopen jaar het aantal patïenten met IAZ dat zich meldt bij de huisarts fors verminderd ten opzichte van de jaren daarvoor." Dat wordt ook expliciet benoemd bij de wekelijkse rapportage die het Nivel publiceert over de respiratoire surveillance. "Helaas wordt deze disclaimer regelmatig weggelaten of genegeerd", zegt dr. Hendriksen nog.