Coronamaatregelen België blijven voorlopig van kracht

In een post op Facebook (hier gearchiveerd) suggereert Viruswaarheid-voorman Willem Engel "belangrijk nieuws" uit België te hebben. De coronamaatregelen zouden illegaal zijn. Daarbij linkt hij naar een artikel van Viruswaanzin, de Belgische variant van Viruswaarheid. In de bijbehorende video wordt beweerd dat een rechter in een kort geding de maatregelen per direct "buiten toepassing" heeft verklaard.

BEOORDELING: Het bericht klopt deels, maar mist context. De rechter heeft in zijn vonnis inderdaad opgenomen dat de coronamaatregelen in België "buiten toepassing" zijn, maar heeft slechts de bevoegdheid om in deze individuele zaak de eiser in het gelijk te stellen en niet de maatregelen voor de hele maatschappij te ontbinden. Zolang de Raad van State, in België het enige orgaan met de bevoegdheid om ministeriële besluiten te vernietigen, niet tot hetzelfde oordeel komt, blijven de maatregelen van kracht.

FEITEN: Op 31 maart sprak een Brusselse rechter zich in kort geding uit in een zaak tussen de Belgische overheid en de Liga voor Mensenrechten en de Ligue des Droits Humains. Volgens hen zou de wettelijke basis die de Belgische regering hanteert voor de coronamaatregelen niet goed zijn. Ze kregen van de rechter hun gelijk. De regering moet volgens het vonnis binnen dertig dagen passende maatregelen treffen om een einde te maken aan de illegaliteit, anders kunnen de eisers van het kortgeding een dwangsom van vijfduizend euro per dag opleggen met een maximum van 200.000 euro.

Inmiddels zijn de dertig dagen verstreken. Kunnen de twee liga’s voor de mensenrechten nu de Belgische overheid dwangsommen opleggen? Als het aan Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden ligt niet. Zij vindt met het indienen van het ontwerp van de zogeheten nieuwe ‘pandemiewet’ bij het federale parlement aan de wens van de rechter tegemoet gekomen te zijn.

De Liga voor Mensenrechten weerspreekt dat, maar geeft aan de dwangsommen in afwachting van het parlementair debat over de pandemiewet nog niet op te eisen. Volgens hoogleraar grondwettelijk recht Toon Moonen (Universiteit Gent) heeft de Liga hier gelijk. "Het indienen van een wetsontwerp heeft geen juridisch effect en is dus niet voldoende om tegemoet te komen aan het vonnis," aldus Moonen tegen dpa.

Er blijft dan één belangrijke vraag over: zijn de coronamaatregelen in België nog geldig en kan de regering die blijven handhaven? Patricia Popelier, hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en scherp criticus van de wijze waarop de Belgische regering de coronawetgeving geregeld heeft, legt het uit: "Het is niet aan de gewone rechter (rechter van eerste aanleg, red.) om een besluit met algemene gelding te schorsen. Dat kan alleen met betrekking tot deze concrete zaak."

Met andere woorden kan een ‘gewone’ rechter zoals een kortgedingrechter slechts in individuele zaken oordelen. Die kan dan de eiser in het gelijk stellen en de maatregelen daarbij als onwettig bestempelen, maar ze blijven gelden totdat de Raad van State tot eenzelfde conclusie komt. "De algemene schorsing- en vernietigingsbevoegdheid komt toe aan de Raad van State en die heeft tot dusverre de regering in bescherming genomen," vervolgt Popelier. Moonen is het met haar eens: hij geeft aan dat de maatregelen "hun rechtskracht niet verloren zijn". Ook dient er nog een hoger beroep in de zaak.

De coronamaatregelen blijven dus van kracht in België, maar Popelier voegt er wel aan toe dat als het besluit van de kortgedingrechter in hoger beroep bevestigd wordt, mensen die een ‘coronaboete’ aanvechten een grote kans hebben die uiteindelijk niet te hoeven betalen. De kanttekening die ze daarbij plaatst: "Er zijn ook al zaken geweest die de staat wél won: de rechters in eerste aanleg zijn behoorlijk verdeeld over deze kwestie. Zij wachten eigenlijk op eenduidigheid van het Hof van Cassatie."

Het Hof van Cassatie is het hoogste gerechtshof in België, maar heeft nog altijd niet dezelfde bevoegdheid als de Raad van State. Wel is het zo dat als dit hof de maatregelen onwettig verklaart, de rechters in eerste aanleg in individuele zaken dit oordeel zullen volgen.

Ondertussen doet minister Verlinden een poging de pandemiewet aangenomen te krijgen. De definitieve stemming daarover vindt waarschijnlijk pas in de tweede week van mei plaats. Overigens zegt het niets over de geldigheid van de maatregelen in Nederland: hier bestaat al sinds december een coronawet.

Viruswaanzin heeft dus in zekere zin gelijk dat de coronamaatregelen in België momenteel "illegaal" zijn: volgens sommige rechters missen ze de juiste juridische basis. Maar daar bestaat nog geen definitieve uitspraak over. Het "buiten toepassing" verklaren van de maatregelen betekent dus niet dat ze niet meer gelden. De rechter in kwestie heeft niet de bevoegdheid dit in algemene zin te bepalen. Ze blijven (voorlopig) van kracht.

---

Links :

Facebookpost Willem Engel: http://dpaq.de/R5Uqe (gearchiveerd: https://archive.is/ysLdw)

Artikel Viruswaanzin.be: http://dpaq.de/yr6jb (gearchiveerd: http://dpaq.de/If83N)

Vonnis rechtbank 31 maart 2021: http://dpaq.de/Yb1qR (gearchiveerd: http://dpaq.de/8Mfvv)

Federale parlement België: http://dpaq.de/KK8bc (gearchiveerd: http://dpaq.de/2Avfy)

Liga voor Mensenrechten: https://mensenrechten.be/

Ligue des Droits Humains: https://www.liguedh.be/

Liga voor Mensenrechten over uitspraak rechter: http://dpaq.de/y1Mjh (gearchiveerd: http://dpaq.de/cAATv)

Liga voor Mensenrechten over hoger beroep: http://dpaq.de/vwxRn (gearchiveerd: http://dpaq.de/Fn5Yp)

De Standaard over pandemiewet: http://dpaq.de/vwTUp (gearchiveerd: http://dpaq.de/YQML8)

De Standaard over eerdere uitspraak Raad van State: http://dpaq.de/Sb3OE (gearchiveerd: http://dpaq.de/eHT2R)

Knack over pandemiewet: http://dpaq.de/PG9uv (gearchiveerd: https://archive.ph/nGZdf)

Nieuwsblad over opeisen dwangsommen: http://dpaq.de/Pfzcl (gearchiveerd: http://dpaq.de/e4N0N)

De Standaard over kritiek Popelier: http://dpaq.de/T5tJz (gearchiveerd: http://dpaq.de/H5hs5)

Bevoegdheden rechter eerste aanleg: http://dpaq.de/MZNA6

Bevoegdheden Raad van State: http://dpaq.de/fCJXd

Hof van Cassatie: http://dpaq.de/7QbJf

Nederlandse coronawet: http://dpaq.de/oODJr

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com 

---

Update 07/05: We zijn terecht gewezen op het feit dat het Belgische Viruswaanzin geen officiële banden heeft met het Nederlandse Viruswaarheid. We hebben daarom "Belgische tak van..." veranderd in "Belgische variant van..."