Facebookbericht over griepdoden bevat onjuiste cijfers

Het aantal mensen dat in het afgelopen jaar overleed aan COVID-19 zou lager zijn dan het aantal griepdoden in sommige voorgaande jaren. Dat is de conclusie in een afbeelding die een Facebookgebruiker deelt (hier gearchiveerd). Om dit te bewijzen worden er allerlei cijfers gebruikt. In de winter van 2014-2015 zouden er 65.000 mensen zijn overleden aan griep. Terwijl er volgens de tekst in de afbeelding maar iets meer dan 15.000 mensen stierven aan COVID-19 tussen december 2019 en februari 2021. "Dit zou gedeeld over 2 winterperiodes op c.a. 7.455 uitkomen," wordt gesteld.

BEOORDELING: Het bericht bevat een aantal onjuiste cijfers. In de winter van 2014-2015 overleden er in totaal 65.000 mensen. Dit waren dus niet alleen griepdoden. In de winter van 2016-2017 was er een oversterfte van 8.890, niet 6.085. Het RIVM spreekt bovendien niet van bevestigde griepdoden, maar van oversterfte. Het is niet bevestigd dat ieder extra overleden persoon aan griep overleed. Een exact aantal griepdoden is er niet. Ook het aantal coronadoden is lastig definitief vast te stellen, maar ligt naar verwachting veel hoger dan een ruime 15.000. 

FEITEN: Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) maakt ieder jaar een rapport over griep in de winter. Zij bakenen hierbij het winterseizoen af door te kijken naar week 40 tot en met week 20 van het nieuwe jaar. Dat zijn 32 weken.

Binnen die 32 weken is de lengte van de griepepidemie ieder jaar verschillend. De statistieken voor oversterfte worden door het RIVM vaak gedeeld over de lengte van de griepepidemie, niet altijd over de hele winter.

Van de winters in de Facebookpost was de griepepidemie het langste in 2014-2015, met 21 weken. De Facebookpost spreekt hierbij van 65.000 griepdoden. Dit klopt niet. Dat is het totaal aantal mensen dat stierf in die epidemieperiode van 21 weken. Ook alle andere doodsoorzaken zitten hier dus bij. Volgens het RIVM stierven er tijdens deze griepepidemie ruim 8.600 mensen meer dan verwacht. Dit is de zogenaamde oversterfte. Het is volgens experts waarschijnlijk dat die oversterfte ieder jaar samenhangt met griep, maar ook andere factoren, zoals kou, spelen een rol. In winters dat het hard vriest, is de oversterfte ook hoger.

Exacte cijfers over hoeveel mensen er per jaar echt aan griep overlijden, zijn er dus niet. "Besmettingen worden vaak slecht bijgehouden. Er is geen goed systeem om het aantal infecties op te baseren", zegt prof. biostatistiek aan de UMC Utrecht René Eijkemans.

Ook de gegevens uit de Facebookpost voor de winter van 2016-2017 kloppen niet. In die volledige winter was er oversterfte van 8.890 personen. 7.503 daarvan overleden tijdens de griepepidemie, die dat jaar 15 weken duurde. Maar ook hier geldt weer dat oversterfte niet volledig gelijk staat aan het aantal griepdoden.

Het gemelde aantal coronadoden stond op 18 februari 2021 op 15.089, het aantal dat in de Facebookpost wordt besproken. Dit getal zomaar door twee delen en verdelen over twee winters, levert geen betrouwbare cijfers op. Ook buiten de wintermaanden stierven er mensen aan COVID-19.

Daarnaast is het aantal gemelde COVID-19 sterfgevallen niet gelijk aan het daadwerkelijke aantal doden. Dit aantal ligt veel hoger. Op 7 april 2021 zette het CBS (Centraal Bureau voor Statistiek) het aantal coronadoden voor 2020 voorlopig op iets meer dan 20.000 mensen. Van deze groep was van 17.357 mensen vastgesteld dat zij COVID-19 hadden. Van de rest gaat het om vermoedelijke COVID-19. Dit aantal is dus al veel hoger dan wat op Facebook werd vermeld, maar ook dit aantal is weer niet helemaal volledig en kan nog hoger liggen.

Griep- en coronacijfers met elkaar vergelijken is als appels met peren: de situatie is in beide gevallen erg verschillend. Een vergelijking maken tussen sterftecijfers van verschillende ziektes om de ernst van de situatie in te schatten is nutteloos. Van zowel COVID-19 als de griep is het niet vast te stellen hoeveel mensen er exact aan zijn overleden.   

Het aantal sterfgevallen door COVID-19 is daarnaast op dit niveau gebleven vanwege de beperkende maatregelen, stelt hoogleraar infectieziektebestrijding Christian Hoebe in augustus 2020 in Het Parool. "Dáárdoor is de besmettingscurve afgevlakt. Waren er geen maatregelen genomen, dan was het aantal intensivecareopnames en coronadoden een veelvoud geweest van wat we nu hebben gezien. Het is gewoon niet eerlijk om dat er niet bij te vertellen, als je de griep en het coronavirus met elkaar gaat vergelijken."

---

Links:

Facebookpost: https://www.facebook.com/groups/296328755173438/permalink/311231267016520/
(gearchiveerd: https://archive.ph/K9NXL )

eerdere dpa-factchecks over griep- en coronacijfers:
https://dpa-factchecking.com/netherlands/201119-99-389007/

https://dpa-factchecking.com/netherlands/201015-99-952285/

RIVM over afbakenen winterseizoen (pagina 12): https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0071.pdf
(gearchiveerd: http://dpaq.de/15ZKn )

Over griep winter 2014-2015: https://www.rivm.nl/publicaties/surveillance-of-influenza-and-other-respiratory-infections-in-netherlands-winter
(gearchiveerd: https://archive.ph/l0jp8 )

Over oversterfte: https://www.rivm.nl/monitoring-sterftecijfers-nederland
(gearchiveerd: https://archive.ph/IWRFo )

Over samenhang griep en oversterfte: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/influenza/cijfers-context/sterfte
(gearchiveerd: https://archive.ph/Etuyg )

Griepcijfers 2016-2017: http://dpaq.de/B8ykP
(gearchiveerd: https://archive.ph/IWRFo )

Nieuwsbericht met totaal aantal coronadoden februari 2021: http://dpaq.de/Cojzq
(gearchiveerd: https://archive.ph/lP39p )

CBS-cijfers coronadoden 2020: http://dpaq.de/CoMja
(gearchiveerd: https://archive.ph/2sHOd )

Parool-artikel: https://www.parool.nl/nederland/wat-je-moet-weten-als-je-corona-en-griepstatistieken-vergelijkt~bd36a72e/
(gearchiveerd: https://archive.ph/gLeTz )

--

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com