Voorstel grondwetswijziging voor Artikel 13 is 'tweede lezing', gaat om modernisering tekst

Op Facebook gaan diverse berichten rond waarin wordt gesteld dat demissionair premier Mark Rutte de grondwet wil aanpassen. Volgens een tweet (hier gearchiveerd) zou Rutte een voorstel tot een grondwetswijziging hebben ingediend, die ervoor zorgt dat mensen "als ze iets verkeerds hebben gezegd (tot járen geleden) in een privégesprek of een privé-Whatsappgroep strafrechtelijk kunnen worden vervolgd". Ook op Facebook wordt deze tweet gedeeld (hier gearchiveerd). Ter illustratie is een screenshot toegevoegd van het wetsvoorstel van 31 maart 2021 omtrent het brief-, telefoon- en telegraafgeheim. Hoe zit dat?

BEOORDELING: Het gaat hier om de tweede lezing van een voorstel om Artikel 13 van de Grondwet te wijzigen. Op dezelfde dag werden ook voorstellen voor wijzigingen van vijf andere grondwetsartikelen ingediend. Wijzigingen aan de grondwet moeten altijd twee keer door de Eerste en Tweede Kamer worden aangenomen. Al deze wetsvoorstellen zijn al eens door de Eerste en Tweede Kamer aangenomen. Nu worden ze nogmaals door een nieuw gekozen Tweede Kamer behandeld. Het klopt niet dat de voorgestelde wijziging van het grondwetsartikel over het briefgeheim ervoor zorgt dat iemand zomaar kan worden vervolgd als hij of zij iets verkeerds zegt. De wijziging is enkel een modernisering van de tekst.

FEITEN: De Nederlandse Grondwet kan niet makkelijk worden gewijzigd. Hier gaat een lang proces aan vooraf, dat vaak jaren duurt. Een voorstel tot grondwetswijziging kan worden ingediend door één of meerdere personen uit de regering of de Tweede Kamer. Vervolgens gaat het voorstel door de eerste lezing. Hierin moeten de Tweede en de Eerste Kamer met een meerderheid instemmen met het wetsvoorstel, om het naar de tweede ronde te laten gaan.

Deze tweede ronde, officieel de tweede lezing, begint pas nadat er nieuwe Tweede Kamer verkiezingen zijn geweest. Een grondwetswijziging moet namelijk altijd door twee verschillende lichtingen van de Tweede Kamer worden aangenomen. De nieuw gekozen Tweede Kamer stemt opnieuw over het voorstel. Dit keer moeten de Tweede en Eerste Kamer met een tweederde meerderheid instemmen. Pas daarna is het wetsvoorstel erdoor.

De commotie die nu online ontstaat, gaat over de aanpassing van Artikel 13 van de Grondwet. Dit artikel gaat over de onschendbaarheid van het brief-, telefoon-, en telegraafgeheim en luidt nu nog als volgt: "1. Het briefgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter. 2. Het telefoon- en telegraafgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn aangewezen."

De eerste lezing om dit grondwetsartikel te veranderen werd op 19 augustus 2017 afgerond. Sindsdien was het dus wachten tot de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 om een tweede lezing voor de wijziging aan te vragen. Dit gebeurde op 31 maart 2021. Op dezelfde dag werd de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd.

Het doel van de wijziging is om Artikel 13 ook over digitale communicatiemiddelen te laten gelden. Het briefgeheim staat al sinds 1848 in de Grondwet. Sindsdien is er flink wat veranderd in de manier waarop we met elkaar communiceren. Het is dus logisch dat de tekst af en toe moet worden geactualiseerd. In 1983 werd al het telefoon- en telegraafgeheim toegevoegd aan Artikel 13. Maar ook communicatie per telegraaf is inmiddels zo goed als uitgestorven.

De vernieuwde tekst in het voorstel voor Artikel 13, waar de nieuwe Tweede Kamer in hun termijn over mag stemmen, is: "1. Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn brief- en telecommunicatiegeheim. 2. Beperking van dit recht is mogelijk in de gevallen bij de wet bepaald met machtiging van de rechter of, in het belang van de nationale veiligheid, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn aangewezen."

Net als voorheen heeft iedereen dus nog steeds recht op briefgeheim. Daar komt recht op telecommunicatiegeheim bij. Deze term dekt telefoongesprekken en digitale communicatievormen. In zowel de huidige wettekst als dit nieuwe voorstel mag dit recht wel onder bepaalde omstandigheden worden beperkt. Dit betekent dus niet dat iedereen direct vervolgd kan worden aan de hand van een privégesprek. Het brief- en telecommunicatiegeheim mag alleen worden beperkt als hier een machtiging voor is, bijvoorbeeld door een rechter. Dit soort uitzonderingen zijn normaal. Denk bijvoorbeeld aan telefoontaps of huiszoekingen bij politieonderzoek.

In totaal werden er op 31 maart 2021 zes voorstellen voor grondwetswijzigingen gedaan. Allemaal zijn ze ingediend door Mark Rutte en een aantal wisselende mede-indieners. In alle gevallen gaat het om een tweede lezing. Al deze voorstellen zijn dus al aangenomen door de vorige Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De voorstellen gaan de komende termijn nogmaals door de Tweede en Eerste Kamer, maar moeten nu tweederde van de stemmen krijgen om uiteindelijk te worden doorgevoerd. Dit is dus geen poging van Mark Rutte om de grondwet te wijzigen. Het is daarnaast geen zekerheid dat deze voorstellen ook daadwerkelijk een tweederde meerderheid van de stemmen gaan halen.

---

Links:

Facebookpost 1: https://www.facebook.com/martin.jansen.58/posts/6016700088340401
(gearchiveerd: https://archive.ph/RlRqc )

Facebookpost 2: https://www.facebook.com/bleke.hermans/posts/599726717652732
(gearchiveerd: https://archive.ph/7ehC3 )

Tweet: https://twitter.com/Percolator_HNJ/status/1377525149365321729
(gearchiveerd: https://archive.ph/gZdzn )

Procedure wijziging Grondwet: http://dpaq.de/gUqnN
(gearchiveerd: http://dpaq.de/YoXlu )

Grondwet Artikel 13: http://dpaq.de/N89pP
(gearchiveerd: https://archive.ph/wkpFq )

Over voorstel grondwetswijziging Artikel 13: http://dpaq.de/6l6by
(gearchiveerd: https://archive.ph/GsiH0 )

Over installatie nieuwe Tweede Kamer: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/agenda/2021/03/31/installatie-kamerleden
(gearchiveerd: https://archive.ph/DLwxU )

Doel grondwetswijziging Artikel 13: https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vklvhp6rtbad/modernisering_brief_telefoon_en
(gearchiveerd: https://archive.ph/bJ82O )

Voorstel nieuwe tekst Artikel 13: https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=1aa305b8-82e7-4c19-951a-3594c1d1ec05&title=Voorstel%20van%20wet.pdf
(gearchiveerd: http://dpaq.de/Yg7Of )

Alle voorstellen van 31 maart 2021: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen
(gearchiveerd: https://archive.vn/wBngG )

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com