Nederlandse grondwet is niet uitgeschakeld

Een video waarin wordt verklaard dat de Nederlandse grondwet is ‘uitgeschakeld’ gaat rond op sociale media. De man in de video geeft uitleg bij een stapel documenten die moeten bewijzen dat de Nederlandse grondwet is uitgeschakeld. Dat zou blijken uit artikel 120 van de grondwet. De man vervolgt zijn monoloog door te stellen dat daarmee ook de grondwet in alle andere landen van de Europese Unie is uitgeschakeld. (Facebookpost en video gearchiveerd)

BEOORDELING: De beweringen van de man zijn onjuist. Hoewel hij historisch correcte informatie aanhaalt, baseert hij zijn argumenten op een verkeerde interpretatie van een artikel uit de grondwet.

FEITEN: De man baseert zich op artikel 120 uit de herziende grondwet van 1983. Deze leest: "De rechter treedt niet in de beoordeling van de grondwettigheid van wetten en verdragen." Dit artikel staat nog steeds op deze manier in de Nederlandse grondwet.

Volgens de man in de video betekent dit dat rechters niet meer mogen toetsen aan wetten en Europese richtlijnen, ondanks dat ze hier wettelijk toe verplicht zijn. "Omdat in Nederland de grondwet hiermee is uitgeschakeld," stelt hij.

"Hier wordt een denkfout gemaakt," zegt Hansko Broeksteeg, hoofddocent Staatsrecht aan de Radboud Universiteit. In artikel 120 van de grondwet staat dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen kloppen met de grondwet. De rechter kan dit in Nederland niet, omdat de Eerste en Tweede Kamer verantwoordelijk zijn voor deze toetsing bij het maken van een wet.

Dat betekent niet dat er helemaal niet aan de grondwet getoetst mag worden, legt Broeksteeg uit. "Het betekent alleen dat rechters formele wetten hier niet aan mogen toetsen. Lagere regelgeving, zoals gemeentelijke of ministeriële regelgeving, mag wel aan de grondwet worden getoetst."

"Waar deze meneer aan voorbijgaat is het laatste deeltje van artikel 120," zegt Broeksteeg. In dit laatste deel gaat het over ‘wetten en verdragen.’ "De man in de video legt het woord ‘verdrag’ verkeerd uit. Volgens hem is het iedere overeenkomst, maar dat klopt niet. Een verdrag is een overeenkomst met andere staten of met organisaties als de EU of de VN." Een overeenkomst met een bedrijf, zoals de man in de video aanhaalt, is geen verdrag, volgens de definitie van de overheid. Daarom valt dit ook niet onder artikel 120 en mag de rechter deze gewoon toetsen aan de grondwet als dit nodig is.

De Nederlandse grondwet is niet ‘uitgeschakeld’ met de toevoeging van artikel 120 in 1983. Met dit onderdeel in de grondwet worden rechters alleen beperkt in het toetsen van wetten en regelgeving aan de grondwet. Daarnaast klopt de bewering dat dit onderdeel in 1983 werd toegevoegd niet. "Deze bepaling staat in wezen, maar in nogal andere bewoordingen, al sinds 1848 in de grondwet," voegt Leonard Besselink, hoogleraar Constitutioneel Recht aan de Universiteit van Amsterdam, toe. Ook de bewering dat de grondwet van de andere Benelux- en EU-landen niet geldt is onzin, zegt Besselink. 

Wanneer de video op zijn einde loopt, vertelt de man nog dat Femke Halsema (GroenLinks) in 2004 een grondwetswijziging voorstelde om ‘dit te herstellen’. Het klopt dat Halsema heeft gepleit voor een grondwetswijziging rondom artikel 120. Dit voorstel was niet bedoeld om artikel 120 helemaal ongedaan te maken. Het zou rechters alleen een beperkte mogelijkheid geven om wetten te toetsen aan een aantal grondrechten, zoals vrijheid van onderwijs of gelijkheid.

Ook het voorstel van Halsema had er dus niet voor gezorgd dat wetten aan de volledige grondwet getoetst hadden kunnen worden. Het voorstel van Halsema werd in 2018 door haar eigen partij ingetrokken.

---

Links:

Facebookpost: https://www.facebook.com/100002515595292/videos/3774275742666242/
(gearchiveerd: https://archive.vn/8IzB1 )
(video gearchiveerd: http://dpaq.de/2weA2 )

Nederlandse grondwet: https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2018-12-21
(gearchiveerd: http://dpaq.de/knI0c )

Over Hansko Broeksteeg: https://www.ru.nl/personen/broeksteeg-j/
(gearchiveerd: https://archive.vn/lOcpX )

Over grondwetartikel 120: http://dpaq.de/jS3Ff
(gearchiveerd: http://dpaq.de/FV5q9 )

Definitie 'verdrag': 
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/internationale-verdragen 
(gearchiveerd: https://archive.vn/NiI5V )

Over Leonard Besselink: 
https://www.uva.nl/profiel/b/e/l.f.m.besselink/l.f.m.besselink.html
(gearchiveerd: https://archive.vn/0p7mX )

Initiatiefvoorstel Halsema: https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/28331_initiatiefvoorstel_halsema
(gearchiveerd: http://dpaq.de/XV9vt )

Annulering initiatiefvoorstel: https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/32334_initiatiefvoorstel_buitenweg
(gearchiveerd: http://dpaq.de/jqGCf )

--

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com