Coronavirus heeft wel buitenste eiwitten

Op Facebook deelt een man een post waarin hij meldt dat een vaccin alleen werkt tegen de virus(variant) waarvoor hij is gemaakt. "Iedere deskundige weet dat je voor elke nieuwe mutatie van een virus… alle vaccinatie wel weg kan gooien," stelt de man. Ook zouden volgens hem de vaccins die in Nederland gebruikt worden, niet gemaakt zijn op basis van het coronavirus Covid-19. Hij zegt dat geen vaccin tegen corona te maken is. "Om een vaccin te maken moet je de buitenste eiwitten van een virus in het vaccin verwerken om daarmee het menselijke immuunsysteem te activeren met de aanmaak van antilichamen tegen het virus. Corona heeft geen buitenste eiwitten,” stelt de man in zijn facebookpost. Wat is hiervan waar? (hier gearchiveerd)
 

BEOORDELING: De post is onjuist. Het is niet zo dat elke mutatie van een virus ertoe leidt dat ‘alle vaccinatie kan worden weggegooid’. Het kan wel zijn dat een vaccin moet worden aangepast, wanneer het virus op een bepaalde manier verandert.

De Covid-19 vaccins die momenteel op de markt zijn, zijn wel gemaakt op basis van Covid-19. Ze zijn gebaseerd op het ‘spike-eiwit’ dat op het oppervlak van het virus zit. Ook de claim dat corona geen buitenste eiwitten heeft klopt daarmee niet. Het ‘spike-eiwit’ is een eiwit aan de buitenkant van het virus.
 

FEITEN:

Virussen veranderen. Dit wordt ook wel muteren genoemd en gebeurt bij ieder virus. Wat wel verschilt is in welke snelheid dit gebeurt. Coronavirussen muteren volgens de WHO bijvoorbeeld langzamer dan griepvirussen of HIV.

Al een paar maanden nadat Covid-19 opdook in China, werden de eerste mutaties van het virus ontdekt. In september 2020 waren er bij wetenschappers al zo’n 12.000 mutaties bekend. Zo’n mutatie hoeft niet direct te betekenen dat een ontwikkeld vaccin niet meer werkt. "Het is één verandering op één plek, dus dat is één type antistof. Bij een vaccin gebruiken we een hele waaier," vertelt viroloog Marion Koopmans in december bij NPO Radio 1. Er hoeft dus niet voor elk van de tienduizenden mutaties een nieuw vaccin te worden ontwikkeld.

Het zorgelijke punt op dit moment is dat er een aantal mutaties zijn die het virus hebben veranderd op de plek van de zogenaamde ‘spike-eiwitten’. De Pfizer en Moderna vaccins werden gemaakt op basis van het spike-eiwit van het eerdere virus, niet het eiwit van deze nieuwe mutaties. Dit betekent dat het vaccin mogelijk minder effectief zal zijn dan verwacht, wanneer deze nieuwe mutatie zich breed gaat verspreiden. De vraag is dus niet zozeer of het vaccin wel werkt, maar eerder in welke mate.

Wetenschappers zeggen dat het er na een eerste studie op lijkt dat in ieder geval het Pfizer/BioNTech vaccin blijft werken met een van de mutaties die zich momenteel verspreid. Maar hiervoor is de komende tijd verder onderzoek nodig. Ook voor de andere mutaties die de spike-eiwitten veranderen moet de werking van de vaccins verder worden onderzocht.

Vaccins kunnen wel worden aangepast en bijgesteld om nieuwe varianten te bestrijden. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook bij griepvaccins. "Of dit nu nodig is, is nog niet te zeggen," zegt Koopmans in december bij NPO Radio 1. "Maar het is dus heel normaal dat een vaccin enigszins aan de actualiteit wordt aangepast."

De Facebookgebruiker claimt in zijn post ook dat de Covid-19 vaccins die momenteel op de markt zijn, niet zijn gemaakt op basis van corona. Voor corona zou geen vaccin te maken zijn, omdat hiervoor de buitenste eiwitten van een virus nodig zijn en corona deze niet zou hebben. Dit is onjuist, zegt hoogleraar virologie Ben Berkhout tegen dpa. "Het coronavirus heeft wel buitenste eiwitten, het zogenaamde spike-eiwit. Dit is hét onderdeel van alle vaccins."

De vaccins van Pfizer en Moderna, die op dit moment zijn goedgekeurd voor gebruik in Nederland, zijn zogenaamde mRNA-vaccins. Het vaccin brengt kleine vetbolletjes in het lichaam met een stukje genetische code (mRNA) zoals die in het coronavirus zitten. Dit mRNA wordt in het lichaam omgezet tot spikeproteïnen: een eiwit van het virus. De afweercellen reageren op dit eiwit en maken antistoffen aan.

Voor een vaccin zijn niet altijd de buitenste eiwitten nodig, zoals de Facebookgebruiker beweert, legt emeritus hoogleraar vaccinontwikkeling Ben van der Zeijst uit: "In principe kunnen alle eiwitten van een virus gebruikt worden in een vaccin. In de praktijk wordt er meestal wel gekozen voor een eiwit op het oppervlak." In het geval van Covid-19 bevestigt ook Van der Zeijst aan dpa dat vrijwel alle vaccins zijn gebaseerd op het ‘spike-eiwit’ dat op het oppervlak van het virus zit.

--

Links:

Facebookpost: https://www.facebook.com/groups/OngehoordNederland/permalink/705283066824268/
(gearchiveerd: https://archive.vn/0OqDD )

Over snelheid verspreiding virussen: http://dpaq.de/1Xeao (gearchiveerd: https://archive.vn/I5brQ )

Over verschil snelheid coronavirus/griep/HIV: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/sars-cov-2-evolution (gearchiveerd: http://dpaq.de/ZF3ge )

Over aantal mutaties Covid-19: https://www.nature.com/articles/d41586-020-02544-6
(gearchiveerd: https://archive.vn/6V6jd )

NPO Radio 1 gesprek met Marion Koopmans over mutaties: http://dpaq.de/wDjIc
(gearchiveerd: https://archive.vn/SUlp4 )

Artikel Quartz over effectiviteit vaccins bij mutaties: https://qz.com/1949085/will-covid-19-vaccines-work-against-the-new-mutated-strain/
(gearchiveerd: https://archive.vn/qSXUY )

Artikel BBC over studie naar effectiviteit vaccin bij nieuwe mutaties: https://www.bbc.com/news/health-55587320
(gearchiveerd: https://archive.vn/ICc6L )

Over werking mRNA vaccins: http://dpaq.de/L0u7i
(gearchiveerd: https://archive.vn/MMQ9x)

Over Ben Berkhout: https://www.amc.nl/web/research-75/person-1/prof.-b.-berkhout-phd.htm

Over Ben Van der Zijst: https://www.researchgate.net/profile/Bernard_Van_der_Zeijst2

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com