Sterftecijfers van griep en COVID-19 vergelijken is zinloos

De WHO zou 'per ongeluk' hebben toegegeven dat COVID-19 niet gevaarlijker is dan de griep. Op 5 oktober 2020 zou de Wereldgezondheidsorganisatie het sterftecijfer van COVID-19 hebben bijgesteld van 3,4% naar 0,14%, hetgeen vergelijkbaar zou zijn met het sterftecijfer van de griep. Dat nieuws circuleert op sociale media.

BEOORDELING: De WHO heeft het sterftecijfer van COVID-19 niet bijgesteld. De berekening die op sociale media wordt gemaakt is te kort door de bocht en niet accuraat. Een accuraat sterftecijfer van de griep berekenen is ook erg ingewikkeld. De twee met elkaar vergelijken kan dus niet dienen als basis om te concluderen welke ziekte gevaarlijker is.

FEITEN: Er zijn twee formules om sterftecijfers te berekenen: de infection fatality rate (IFR) en de case fatality rate (CFR). De IFR is het aantal doden in verhouding tot iedereen die de ziekte heeft gehad. De CFR is het aantal doden in verhouding tot het aantal gediagnoseerde gevallen. Er zijn echter een hele hoop obstakels om deze fomules accuraat toe te passen. Moeilijkheden die de WHO ook bespreekt.

Een accurate IFR is haast onmogelijk te berekenen. "Zowel de teller — het aantal overledenen — als de noemer — het aantal geïnfecteerden  — zijn slechts bij benadering bekend", zegt professor biostatistiek aan het Amsterdam UMC Koos Zwinderman.

De situatie van de CFR is even ingewikkeld. Het hangt af van het testbeleid, dat verschilt doorheen de tijd en van land tot land. Een uniforme, globale berekening kan moeilijk worden gemaakt voor beide formules. 

In de praktijk gebeurd de berekening dus op basis van statistieke modellen. In maart schatte de WHO de CFR tussen de 3 en 4%, met een lagere IFR. Het maakte ook de kanttekening dat er tijd nodig is om een beter zicht te krijgen op het sterftecijfer.

Op een vergadering van de WHO op 5 oktober 2020 zei dr. Mike Ryan, de directeur van het Health Emergencies Programma, dat 10% van de globale bevolking besmet kan zijn geweest (rond 1:01:30 op de video). Hij noemde het hun "current best estimate" of huidige beste schatting. Hij voegde nog toe dat dit cijfer kan variëren, afhankelijk van land en tussen verschillende groepen van de bevolking.

Er werd geen uitspraak gedaan over een aanpassing van hun schatting van de IFR, noch werd er enige vergelijking gemaakt tussen COVID-19 en de griep.

De redenering achter de bewering op sociale media en de 0,13% is de volgende. Er zijn momenteel ongeveer 7,8 miljard mensen op onze planeet. 10% daarvan is 780 miljoen. Op het COVID-19 dashboard van de WHO zijn er tot nu toe, midden oktober 2020, 1.087.069 overledenen. Als men het aantal overledenen deelt door het aantal geïnfecteerden en dat vermenigvuldigd met 100, komt men inderdaad op 0,13% uit.

Deze redering is echter ongegrond en veel te kort door de bocht. Het zet een complexe formule onterecht neer als een ogenschijnlijke simpele rekensom. Niets is minder waar.

Het correct sterftecijfer van griep berekenen is al even ingewikkeld. "Die situatie is zo mogelijk nog beroerder", zegt prof. Zwinderman. "Griepvirussen variëren erg van jaar tot jaar, wat de IFR doet fluctueren doorheen de tijd."

De data waarop die IFR berekend wordt is ook niet volledig. "Het gaat om ruwe schattingen op basis van diagnostische testen", vertelt prof. Zwinderman. Het probleem daar is dat het meerendeel van griepgevallen niet gediagnoseerd of getest wordt, en de data dus bij elkaar gesprokkeld moet worden. "Besmetting worden vaak slecht bijgehouden. Zeker bij de griep is er geen goed systeem om het aantal infecties op te baseren", zegt prof. biostatistiek aan de UMC Utrecht René Eijkemans.

Er is nog een verdere complicatie: leeftijdsverdeling. "Het is heel lastig om te vergelijken, tussen ziekten en landen, omdat leeftijdsverdeling ook een grote rol speelt", zegt prof. Eijkemans. "Die leeftijdsverdeling bij overledenen is verschillend per ziekte en per land. Er zijn nog andere elementen die de vergelijking moeilijk maken." 

Al deze elementen maken dat een serieuze vergelijking tussen de sterftecijfers van griep en COVID-19 moeilijk te maken is. "Het is vrijwel zinloos om de IFR van COVID-19 te berekenen, laat staan om die te vergelijken met de IFR van andere ziektes", besluit ook prof. Zwinderman. Kortom, griep en COVID-10 met elkaar vergelijken is zoals appels en peren vergelijken. 

---
Links: 

Facebookpost: https://www.facebook.com/photo/?fbid=3057540541016980&set=a.254733224631073 (gearchiveerd: http://dpaq.de/GI6RM)

Definitie CFR: https://www.britannica.com/science/case-fatality-rate (gearchiveerd: http://dpaq.de/JJZwV)

WHO over schatting sterftecijfer (incl. definitie IFR): https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/estimating-mortality-from-covid-19 (gearchiveerd: http://dpaq.de/TEOFR)

WHO Q&A COVID-19 en griep (maart 2020): https://www.who.int/westernpacific/news/q-a-detail/q-a-similarities-and-differences-covid-19-and-influenza (gearchiveerd: http://dpaq.de/UQ0yM)

Artikel over CFR in The Lancet: https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30244-9/fulltext (gearchviveerd: http://dpaq.de/OOM4T)

Prof. Christophe Fraser over griep sterftecijfer op Twitter: https://twitter.com/ChristoPhraser/status/1233738443756384259 (gearchiveerd: http://dpaq.de/aKhY5)

Over prof. Fraser: https://www.ndm.ox.ac.uk/team/christophe-fraser (gearchiveerd: http://dpaq.de/m0259)

Over prof. Zwinderman: https://www.amc.nl/web/research-75/person-1/prof.-a.h.-zwinderman-phd.htm (gearchiveerd: http://dpaq.de/DIP0w)

Over prof. Eijkemans: https://www.umcutrecht.nl/en/research/researchers/eijkemans-ren-mjc 

Artikel CNN: https://edition.cnn.com/2020/10/06/health/who-coronavirus-world-population-intl/index.html (gearchiveerd: http://dpaq.de/RNTUw)

Vergadering WHO over de COVID-19 Respons, 5 en 6 oktober 2020: https://www.who.int/news-room/events/detail/2020/10/05/default-calendar/executive-board-special-session-on-the-covid19-response 

WHO COVID-19 dashboard: https://covid19.who.int/

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com