Fel gedeeld telefoongesprek werd niet met 'RIVM-medewerker' gevoerd

Op Facebook deelde een man een 'schokkend telefoongesprek' dat hij voerde met het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). In dat telefoongesprek uit de man zijn bezorgdheid over de coronamaatregelen. Aan de andere kant van de lijn zou een medewerker van het RIVM luisteren en vragen beantwoorden, al doet hij daarbij enkele opvallende uitspraken. Zo zouden zelfs verkeersdoden die besmet waren met SARS-CoV-2 als 'coronadoden' worden meegerekend. Het bewijs: een video waarin de man het nummer '0800 13 51' zou bellen. De video ging op korte tijd viraal: meer dan twee miljoen views op minder dan 24 uur. Maar horen we werkelijk een medewerker van het RIVM aan de lijn?

BEOORDELING: Het bericht staat bol van de onwaarschijnlijkheden en onwaarheden. Het nummer is de corona hulplijn van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en maakt geen deel uit van het RIVM. Bovendien is het quasi onmogelijk dat de man werkelijk met iemand van het ministerie of het RIVM heeft gesproken, omdat het betreffende callcenter het gesprek niet kan terugvinden in de databank. Ten slotte is ook de communicatiestijl zeer atypisch.

FEITEN: De man gaat een eerste keer de mist in door het foute nummer te linken aan het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het nummer '0800 13 51' behoort helemaal niet tot de contactnummers van het RIVM. Wel gaat het om de corona hulplijn van de Rijksoverheid, zoals vermeld staat op de website van het RIVM. Die hulplijn werd opgericht om vragen omtrent het coronavirus te beantwoorden. Aan de andere kant van de lijn: geïnformeerde medewerkers van het callcenter Cendris. Het RIVM liet op Twitter ook weten dat het verhaal niet klopt.

De man kan zich van naam vergist hebben, aangezien het nummer van de Rijksoverheid ook op de website van het RIVM staat. De hamvraag blijft echter: heeft hij werkelijk met een overheidsinstelling gebeld of werd het telefoongesprek in scène gezet? In een ander Facebookbericht toont de man dat hij om 19.26 uur het nummer zou hebben gebeld. Uit de video blijkt ook dat de man al 27 minuten aan de lijn hing, waardoor het daadwerkelijke gesprek rond 19.53 uur zou hebben plaatsgevonden. Verder spreekt de man over "gisteren met de persconferentie", wat mogelijk wijst op de persconferentie over de verstrengde maatregelen op 28 september.

Het callcenter - dat alle gesprekken naar het nummer van de Rijksoverheid opneemt - liet per mail aan de redactie van dpa weten dat het gesprek nagenoeg zeker nep is. Op basis van de datum, het tijdstip, het stemgebruik en de lengte van het gesprek kon de call niet worden teruggevonden. Ook komt de gemiddelde wachttijd (zo'n 6 minuten) niet overeen met de tijd die de man al in de wacht hing. De redactie van dpa belde op willekeurige momenten naar het nummer van de Rijksoverheid om die gemiddelde wachttijd na te gaan en bevestigt - met enige marge - dat de aangegeven duur klopt.

"De naam van de persoon is ook niet terug te vinden in de systemen van het callcenter. Bovendien wordt de stem van de zogenaamde medewerker aan de andere kant van de lijn niet herkend door alle coaches en managers van het callcenter", laat een woordvoerder van Cendris weten na een interne bevraging. Het telefoonnummer van de man, dat dpa na verder onderzoek kon bemachtigen, komt wel voor in de databank, maar niet op het aangegeven moment.

"We zijn op 29 september 2020 om 17.24 uur (twee uur voor het tijdstip in het screenshot van de man, red.) gebeld door onderstaand nummer", vult Cendris aan. "Dit betreft niet het gesprek dat op Facebook is gedeeld. Het is een vreemd gesprek van ongeveer 5 minuten met veel geruis. Pas in de laatste minuut zegt de beller enkele keren 'hallo', maar er was geen conversatie." Kortom, de man heeft het callcenter gebeld, maar het gesprek komt verre van overeen met het gesprek op Facebook.

Een volgend punt dat in twijfel kan worden getrokken is de manier waarop de 'medewerker' communiceert. De medewerkers van het callcenter zijn opgeleid met standaardantwoorden en informatie omtrent het actuele pandemie en het SARS-CoV-2-virus, bevestigt één van de daadwerkelijke callcenter-medewerkers aan de redactie van dpa. In de video verkondigt de man duidelijk onwaarheden die afwijken van die informatie.

Wanneer de man in de video stelt dat Nederland "normaal gemiddeld 6.500 griepdoden heeft", gaat de zogenaamde medewerker verder op die uitleg, zonder aan te geven dat de statistieken niet juist zouden zijn. "Dat klopt niet", zegt RIVM-woordvoerder Coen Berends, "het gemiddeld sterftecijfer tijdens het griepseizoen valt gemiddeld moeilijk te bepalen omdat het sterk varieert van seizoen tot seizoen." Bovendien behoort de kennis over het gemiddeld aantal griepdoden van de voorbije jaren niet tot de voorziene informatie van de medewerkers.

Ook suggereert de 'medewerker' dat "de mensen die aan griep overlijden, misschien makkelijk onder het 'kopje' corona verdwijnen". Ook daar klopt volgens Berends helemaal niets van. "In de wekelijkse epidemiologische update van de cijfers wordt heel duidelijk het verschil gemaakt tussen mensen die sterven aan het nieuwe coronavirus en mensen die aan iets anders sterven." Dat klopt, op pagina 3, voetnoot 5 van de update van 29 september valt het volgende te lezen: "Voor 92 sterfgevallen is aangegeven dat COVID-19 niet de directe oorzaak van overlijden is." Ook de bewering over besmette mensen die sterven aan bijvoorbeeld een verkeersongeluk vallen onder die voetnoot.

Verder klopt het volgens de zogenaamde RIVM-medewerker dat er in 2018 zo'n 8.500 griepdoden waren. "Toen was dat op dat moment erg en hoorde je er voor de rest niemand over", vult hij aan. Volgens de officiele statistieken van het Influenzavirus in 2018 zijn die cijfers verre van juist. Het rapport van van Volksgezondheid en Zorg telde in 2018 zo'n 1.200 mensen die stierven aan het Influenzavirus. De oversterfte (het aantal mensen dat meer overlijdt dan voorspeld) tijdens het griepseizoen 2018 - 2019 lag op 2.900 gevallen. Kortom, het aangehaalde cijfer is fout.

Op zijn Facebookpagina deelde de man nog een video waaruit moet blijken dat hij "zijn telefoonnummer niet kan instellen en naam verander in telefoon nummer (sic)", maar ondanks die video is het nog steeds mogelijk dat de man het nummer heeft gebruikt als naam van een ander contact. Dat toonde onder meer YouTube-factchecker Harry Hol aan in een video.

Ten slotte kan er ook getwijfeld worden aan de werkelijke 'bezorgdheid' van de man. In het telefoongesprek uit de man zijn bezorgdheid over andere mensen die zich niet aan de maatregels houden. Tegelijkertijd deelt de man op zijn profiel heel wat berichten die erop wijzen dat hij fundamenteel tegen de coronamaatregelen is. 

In conclusie, een telefoongesprek - zoals het in de video wordt getoond - werd niet gevoerd met een medewerker van het RIVM of van de Rijksoverheid, noch met een medewerker van het callcenter. Het is ook zeer waarschijnlijk dat de man het telefoongesprek in scène heeft gezet met een kennis. Een groot deel van de informatie die de 'RIVM-medewerker' geeft, is feitelijk onjuist.

---

Links:

Facebookbericht: https://www.facebook.com/peter.grootswagers.9/videos/3374071456020655/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/ppobP)

Video telefoongesprek: https://scontent-ams4-1.xx.fbcdn.net/v/t66.36240-6/10000000_830054364405756_9078819032729013827_n.mp4?_nc_cat=110&_nc_sid=985c63&efg=eyJ2ZW5jb2RlX3RhZyI6Im9lcF9oZCJ9&_nc_ohc=amUWJ5Pj_1kAX9Wr-HF&_nc_ht=scontent-ams4-1.xx&oh=3a105819b62f20b6247c20dc2b09bb54&oe=5F9DFC01 (gearchiveerd: http://dpaq.de/gYv85)

Website RIVM: https://www.rivm.nl/

Tweet RIVM: https://twitter.com/rivm/status/1311695347073286144 (gearchiveerd: http://dpaq.de/Xg2QQ)

Contact RIVM: https://www.rivm.nl/contact (gearchiveerd: http://dpaq.de/vHt43)

Vragen over corona Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19

Website Cendris: https://www.cendris.nl/

Tweede Facebookbericht: https://www.facebook.com/peter.grootswagers.9/posts/3374858525941948(gearchiveerd: http://dpaq.de/Xv2Dr)

Persconferentie Rijksoverheid 28 september: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19/vraag-en-antwoord/persconferentie-coronavirus-28-september-in-eenvoudige-taal (gearchiveerd: http://dpaq.de/z58C7)

Wekelijkse epidemiologische update RIVM: https://www.rivm.nl/documenten/wekelijkse-update-epidemiologische-situatie-covid-19-in-nederland (gearchiveerd: http://dpaq.de/gF24x)

Facebookbericht video 2: https://www.facebook.com/peter.grootswagers.9/posts/3377738615653939(gearchiveerd: http://dpaq.de/NSLog)

YouTube video Harry Hol: https://www.youtube.com/watch?v=ONY18OLhFX8 (gearchiveerd: http://dpaq.de/7hqcF)

Profielfoto Facebookgebruiker: https://www.facebook.com/photo/?fbid=3058998047527999&set=a.101651269929373 (gearchiveerd: http://dpaq.de/7BDjX)

Facebookbericht 'NEE tegen de coronamaatregelen?': https://www.facebook.com/peter.grootswagers.9/posts/3377927608968373(gearchiveerd: http://dpaq.de/7R3zh)

Facebookbericht HCQ: https://www.facebook.com/peter.grootswagers.9/posts/3362089167218884 (gearchiveerd: http://dpaq.de/hDof3)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-netherlands@dpa.com