Hete dagen waren er altijd al, maar komen nu nog meer voor

Het kwik zou al langer zulke warme temperaturen aantikken als nu, en we hebben dus niks om ons zorgen over te maken, impliceert de zelfbenoemde 'klimaatrealist' Ferdinand Meeus op X. Op Facebook wordt de post verder verspreid. Volgens Meeus zou een betrouwbare meetserie uit de VS duidelijk aantonen dat het in de jaren dertig veel heter was dan nu. Maar de grafiek die hij gebruikt om zijn standpunt aan te tonen, is een beetje als appels met peren vergelijken.

Beoordeling

Er ontbreekt hier belangrijke context: de gemiddelde temperatuur is wel degelijk sinds de jaren dertig gestegen. Daarnaast komen weersextremen steeds vaker voor, in België en wereldwijd. De selectief gebruikte cijfers kunnen het tegendeel niet bewijzen.

Feiten

De grafiek die Meeus op X deelt, komt van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dat is een Amerikaanse overheidsinstantie. Het ligt dan ook voor de hand dat de informatie klopt, maar dat betekent niet dat het ook bruikbaar is om ons klimaat en de klimaatverandering weer te geven. 

Op de website van het NOAA kun je grafieken opvragen op basis van hun data. De grafiek in de Facebookpost is hier gemaakt, en toont de hoogste temperatuur gemeten elke meimaand in de VS. Dit kan voor een vertekend beeld zorgen: het laat namelijk alleen de extremen zien: de warmste dag van mei elk jaar van 1895 tot en met 2024. Zulke extremen komen al sinds jaar en dag voor, en geven geen duidelijk beeld van de klimaatverandering door de jaren heen.

Gemiddelde temperatuur

De gemiddelde maand- of jaartemperatuur wordt door wetenschappers gezien als een betrouwbare manier om klimaatverandering vast te stellen. In de afgelopen tientallen jaren is de gemiddelde temperatuur gestaag toegenomen. Dat is niet alleen het geval in België en Nederland. Ook wereldwijd stellen meerdere bronnen dat vast.

2020 en 2022 zijn de warmste jaren ooit gemeten in België. Dat wijzen data van het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) uit. De gemiddelde jaartemperatuur in Ukkel bedroeg in 2022 precies 12,2 graden Celsius, een absoluut record sinds 1833.

Steeds vaker afwijkingen

Soms is er sprake van een afwijking op het gebied van de temperatuur: de temperatuur is natuurlijk niet altijd gemiddeld. Het kan dus op bepaalde dagen uitzonderlijk koud of warm worden, vergeleken met de te verwachten temperatuur (het gemiddelde door de jaren heen). Deze extremen zijn te zien in de grafiek die op Facebook en X verspreid wordt. 

Uitschieters komen al lange tijd voor. Het is dan ook niet onmogelijk dat er in de jaren dertig een hele warme dag in mei plaatsvond. Sterker nog, zo'n tien jaar eerder vond de warmste Belgische meidag ooit plaats: 24 mei 1922 werd in Ukkel een maximumtemperatuur van 34,1 graden Celsius gemeten. Dat is alleen geen bewijs dat de huidige opwarming van de aarde niet plaats vindt. Het weer op een dag is immers niet hetzelfde als het klimaat, gemeten over een langere periode. Hier besteedde Deutsche Presse-Agentur (dpa) in meerdere factchecks al uitgebreid aandacht aan.

Meerdere bronnen wijzen erop dat het tegenwoordig steeds vaker voorkomt dat de temperaturen naar boven uitschieten. Het gevolg daarvan is ook in de gemiddelde temperatuur terug te zien: die stijgt dus ook.

Ferdinand Meeus

Tot slot over de gebruiker die de grafiek postte: Ferdinand Meeus. Uitspraken van hem werden al eerder onder de loep genomen door dpa. Hoewel Meeus online geregeld uitspraken doet over het klimaat, is hij geen klimatoloog. Hij heeft nog nooit wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd op het gebied van klimaatverandering.

En hoewel hij in zijn bio op X zichzelf een 'expert reviewer van het IPCC' noemt, blijkt die titel na een paar mailtjes te verkrijgen. Dat is dus geen bewijs voor expertise over het klimaat.

Het lijkt erop dat Meeus online graag aan het zogenaamde cherry picking (selectief winkelen) doet. Dat betekent het selectief omgaan met (betrouwbare) informatie, waardoor je (incorrecte) conclusies kunt onderbouwen. Dat kan misleidend werken voor zijn grote groep volgers.

Dat Meeus aan cherry picking doet, wordt duidelijk als je naar de bron van zijn gegevens kijkt. Meeus gebruikt een bestaande en betrouwbare bron van het NOAA, maar verdraait in zijn verhaal de informatie dusdanig, dat er niks meer van klopt. In nog meer berichten en een statement van het NOAA zelf blijkt ook dat er wel degelijk sprake is van een opwarming van de aarde.

(Stand van zaken: 19.06.2024)

Aangepast op 27.06.2024: dt-fout in de laatste alinea gecorrigeerd.