Russen hoeven niet verplicht achterin te zitten

De Russische inval in Oekraïne heeft zijn weerslag op het leven in de Baltische staten. Reeds bestaande spanningen tussen Letse en Russischtalige inwoners van Letland worden door de oorlog vergroot. Nu wordt op Facebook en Twitter beweerd, dat Russischsprekenden in het Letse openbaar vervoer alleen nog achterin mogen plaatsnemen. De bewering wordt gedaan op basis van een foto van een briefje dat in het Letse openbaar zou hangen. Wat klopt er van dit verhaal?

Beoordeling

De bewering is misleidend. Het openbaar vervoer van Riga is uitgekamd en nergens is een briefje met genoemde mededeling gevonden. De Letse tekst op het briefje lijkt niet helemaal correct, wat het onwaarschijnlijk maakt dat het door een officiële instantie is verspreid. Het is maar zeer de vraag of het briefje echt heeft bestaan.

Feiten

In de Facebookpost wordt gesuggereerd dat Russischsprekenden overal in het Letse openbaar vervoer alleen nog achterin mogen zitten. In de vele tweets (hier, hier) die de foto van het briefje ook verspreiden, wordt beweerd dat dit in het openbaar vervoer in de hoofdstad Riga hangt.

Op het briefje staat in het Russisch: "Attentie! Plaatsen voor Russischsprekenden bevinden zich slechts in het achterste gedeelte van de bus." Dezelfde tekst is daarboven ook in het Lets te zien.

Op Twitter wordt de vergelijking getrokken met discriminatie van Joden ten tijde van het Duitse naziregime. Russische media doken ook op het bericht. Zo besteedt het Russische persbureau RIA Novosti aandacht aan de "Russofobe provocatie in Riga."

Openbaarvervoersbedrijf ontkent

Het is zeer de vraag of het briefje echt ergens in het openbaar vervoer in Letland heeft gehangen. Als dat al zo geweest is, dan gaat het om een incident en niet om beleid. Dat blijkt uit reacties van openbaarvervoersbedrijf Rigas satiksme.

Rigas satiksme is het openbaarvervoersbedrijf dat nagenoeg alle openbaar vervoer organiseert in Riga en omstreken. Het is eigendom van de gemeente Riga en dus een overheidsbedrijf. Op zaterdag 17 september werd Rigas satiksme via Twitter attent gemaakt op de foto van het briefje. Het vervoersbedrijf reageerde als volgt:

"Deze informatie is zonder toestemming geplaatst en is een provocatie. Wij hebben onze collega’s gevraagd de voertuigen te controleren en het weg te halen. Om dit zo snel mogelijk te kunnen doen, is er misschien specifieke informatie over waar dit zich bevindt?"

In een andere tweet, twee dagen later, schrijft Rigas satiksme: "Al op zaterdagavond hebben onze werknemers alle voertuigen die het park en het depot binnenkwamen gecontroleerd." Verwijzend naar het gezochte briefje, schrijft het vervoersbedrijf: "Dergelijke informatie werd in geen enkel voertuig aangetroffen."

In een reactie op vragen van Deutsche Presse-Agentur (dpa) schreef een woordvoerder: "Rigas satiksme heeft deze informatie niet verspreid. Het publiceren van een dergelijke boodschap is een provocatie." De woordvoerder herhaalde dat alle voertuigen op zaterdagavond waren gecontroleerd, maar dat er geen briefje was gevonden.

Foutief Lets

Als het briefje toch ergens anders in Letland in een bus of tram heeft gehangen, dan is het zeer onwaarschijnlijk dat het op laste van de Letse overheid of een openbaarvervoersbedrijf is opgehangen. In tegenstelling tot het Russisch op het briefje, lijkt het Letse taalgebruik namelijk niet correct.

Op Twitter reageert een Letssprekend persoon op de foto van het briefje. Hij schrijft dat in het Lets het verkeerde woord voor "zitplaats" is gebruikt: "Typisch fake, want wie zegt er "sēdekļi"? Het is een letterlijke vertaling van het Russisch: сиденье ->;;;;;;;;;;;;;;;; sēdeklis, maar niemand zegt dat, want het is sēdvieta."

In een andere tweet zegt iemand: "Als dit door Letten was gemaakt, dan had er gestaan: er zijn géén zitplaatsen voor Russen." Een pijnlijk grapje, maar wel een die bovenstaande bewering ondersteunt. Deze twitteraar gebruikt namelijk ook het woord "sēdvietu" voor "zitplaatsen", in plaats van sēdekļi.

Wie beide woorden opzoekt in een online zoekmachine, vindt voor sēdvieta voornamelijk foto’s van stoelen, banken en fauteuils. Voor de zoekterm sēdekļi verschijnen vooral foto’s van zadels. Dit komt overeen met wat een derde twitteraar hierover schrijft: "een Let moet begrijpen dat dit door een niet-Let is geschreven - welke "sēdekļi"? Het is geen fiets."

Online zijn er geen andere foto’s of meldingen te vinden van briefjes met dezelfde boodschap in het Letse openbaar vervoer. Er is dan ook geen bewijs dat deze boodschap in het Letse openbaar vervoer hing. Het zou eventueel kunnen gaan om digitale gemanipuleerde foto, maar dat is niet zeker. Als het briefje al echt is, dan is het niet op grote schaal verspreid en zou het om een individuele actie gaan.

(Stand van zaken: 22/09/2022)