Grafiek over Israëlische coronasterftes wijst vinger naar foute redenen

Een grafiek zou moeten aantonen wat werkelijk aan de basis ligt van het verloop van de coronapandemie in Israël (hier gearchiveerd). Het toont het sterftecijfer vanaf het begin van de pandemie, met een lichte eerste golf en een veel zwaardere derde golf. Die zouden volgens annotaties op de grafiek te wijten zijn aan respectievelijk het effect van de coronamaatrelegen en de massale vaccinatiecampagne.

BEOORDELING: Het bericht is fout. Hoewel Israël een relatief lichte eerste golf kende, onder andere doordat er snel werd ingegrepen, waren de tweede en derde golf veel erger. Dat komt door een hele reeks aan factoren: van de besmettelijkere Britse variant en het feit dat vaccins niet direct bescherming bieden (voor de derde golf). Een trage respons en een klein sociaal draagvlak voor beperkingen liggen onder andere aan de basis van de tweede golf. Destijds waren er relatief weinig maatregelen, de golf daaraan wijten is dan ook kort door de bocht.

FEITEN:

Het eerste bevestigde coronageval in Isräël dateert van 21 februari 2020, niet 14 maart zoals in de grafiek vermeldt staat. De eerste coronamaatregelen gingen in op 11 maart. Het eerste dodelijke slachtoffer viel enkele dagen later te betreuren, op 20 maart.

Tijdens de eerste golf in het voorjaar van 2020, die op de grafiek omcirkelt is als zijnde een "klassieke virale infectie", bleef Israël relatief gespaard. Dat wordt toegeschreven aan het feit dat de Israëlische regering snel ingreep, nog voor de pandemie het land bereikte. Zo werden in februari al vluchten vanuit Azië geweerd. Dat werd opgevolgd met een strikte lockdown. In de loop van mei versoepelden de maatregelen gaandeweg.

Maar de tweede golf, die in juli momentum begon te verzamelen, hield lelijk huis. Die ernstigere golf loopt volgens de grafiek dan weer gelijk met het effect van de maatregelen. De periode van juli tot november is omcirkelt met die benoeming. En inderdaad: in die periode was Israël zwaar getroffen met een triest hoogtepunt aan overlijdens in oktober.

Waaraan was de ernst van de tweede golf te wijten? Er wordt naar verschillende oorzaken gewezen: een gebrekkig tracingsysteem, de ultra-orthodoxe populatie die weigerde de maatregelen te volgen, en een treuzelachtige houding van de regering om de maatregelen opnieuw te verstrengen worden onder andere genoemd.

Het argument dat de coronamaatregelen aan de basis liggen van de tweede golf houdt een pak minder steek: Israël ging pas midden september opnieuw in een lockdown, terwijl de tweede golf begon in juli. Vanaf eind mei tot de vroege herfst waren er relatief weinig beperkingen: net wanneer de tweede golf de kop begon op te steken.

Uit de grafiek zou tenslotte af te leiden zijn dat het vaccineren met het mRNA-vaccin, zoals dat van Pfizer waarmee de meeste Israëli worden ingeënt, een nieuwe piek in de sterftecijfers veroorzaakt. Dat is fout, zoals dpa al eerder schreef in een factcheck. In de realiteit daalt het aantal coronadoden sterk sinds eind januari. Eind december 2020 begon Israël met zijn vaccinatiecampagne. Kwetsbaren en zestigplussers waren eerst aan de beurt.

Het klopt wel dat in het begin van de maand januari de grafiek met het sterftecijfer nog even omhoog ging. De reden daarvoor is tweeledig. Ten eerste bevond het land zich bij het begin van de vaccinatiecampagne al in een derde coronagolf. Die werd onder andere veroorzaakt door de Britse variant. Ten tweede worden de meeste Israëli ingeënt met het Pfizervaccin: dat is pas na 12 dagen volledig werkzaam.

De start van de vaccinatiecampagne kon de parallel lopende coronagolf dus niet direct het hoofd bieden. Vanaf het einde van de maand januari is het effect van de inentingen wel zichtbaar op de grafieken. Sindsdien blijven het sterftecijfer, het aantal nieuwe en ernstige gevallen in Israël dalen.

---

Facebookpost: https://www.facebook.com/paul.vanegghen/posts/3612060558902696 (gearchiveerd: http://dpaq.de/fKjAR)

dpa factcheck effect vaccinatie op sterftecijfers in Israël: https://dpa-factchecking.com/netherlands/210329-99-14938/

Coronadashboard Israël: https://datadashboard.health.gov.il/COVID-19/general

Vaccinatiestrategie Israël: https://www.gov.il/en/departments/news/16122020-01 (gearchiveerd: http://dpaq.de/awSS9)

Werking Pfizervaccin (volledige bescherming na 12 dagen): http://dpaq.de/NyuBV

Artikel Times of Israël stijging stijfers in januari: https://www.timesofisrael.com/mutated-covid-19-strains-are-stymieing-efforts-to-curb-spread-virus-czar-says/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/lm4ZQ)

Eerste coronageval Israël 21/02/2020: https://www.timesofisrael.com/israel-confirms-first-coronavirus-case-as-cruise-ship-returnee-diagnosed/ (gearchiveerd: http://dpaq.de/iCbgK)

Eerste dodelijke slachtoffer: https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2020/03/21/819541569/holocaust-survivor-is-first-coronavirus-death-in-israel

Begin maatregelen: https://www.jpost.com/Israel-News/Coronavirus-cases-climb-to-77-second-case-of-unknown-origin-confirmed-620578 (gearchiveerd: http://dpaq.de/jeEEO)

Einde eerste lockdown: https://www.jpost.com/breaking-news/government-to-allow-malls-libraries-gyms-water-sports-starting-friday-626828 (gearchiveerd: http://dpaq.de/lW3JX)

Verklaring lichte eerste golf: https://www.vox.com/2020/7/15/21326028/israel-netanyahu-coronavirus-covid-19#RprHUl:~:text=Before%20the%20outbreak%20had%20even%20hit,completely%20blocked%20off%20to%20all%20non%2Dcitizens.

Eerste lockdown: https://www.al-monitor.com/originals/2020/03/israel-national-lockdown-coronavirus-palestinian-laborers.html (gearchiveerd: http://dpaq.de/fODdB)

Over begin tweede golf: https://www.aa.com.tr/en/latest-on-coronavirus-outbreak/israel-in-second-wave-of-coronavirus-health-minister/1893090 (gearchiveerd: http://dpaq.de/4MuWi)

Over de tweede golf in Israël: https://pism.pl/publications/Second_Wave_of_COVID19_in_Israel (gearchiveerd: http://dpaq.de/sDEc4)

Tweede lockdown september: https://www.ft.com/content/79f8323b-6cf8-48ca-9118-bdc764756fef (gearchiveerd: http://dpaq.de/FA6ob)

---

Contact met het dpa-feitencheckteam: factcheck-belgium@dpa.com